Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MURAT ŞEN
Danışman: Muhammet Emin Ruhi
Özet:
Çoğulcu demokrasilerin açık fikirlilik ve farklı fikirlere yönelik hoşgörü gösterme niteliği, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının tarihsel süreçte ve günümüzde devletlerin demokratik yapısını değerlendirmede bir ölçüt olmasını ve demokratik toplumun temel taşlarından biri olarak kabul edilmesini sağlamıştır. Öte yandan kolektif bir ifade açıklama yöntemi olan toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin şiddete evrilerek kötüye kullanılma potansiyeli, toplantı hakkını basit bir politik hak olmaktan çıkartmış, diğer haklarla çatışma alanı geniş ve kullanılması dar kalıplar içine sıkıştırılmaya çalışılan bir hak olmasına neden olmuştur. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının korunmadığı rejimlerin demokratikliğinin tartışmalı olmasına karşın kontrolsüz bırakılması halinde kamu düzeninin bozulmasının yanı sıra demokratik sistemi tehdit edebilir boyutlara ulaşabilmesi hakkın kullanılmasında zor ve hassas hukuki sorunlar çıkmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı çoğulcu demokrasilerin temel taşlarından biri olan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının norm alanını ve sınırlarını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk hukuku çerçevesinde belirleyerek hakkın etkin kullanılabilmesi için hakka müdahale sınırlarını, devletin yükümlülüklerini ve kamu otoritelerinin takdir yetkisini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda tez çalışmamızda, ulusal hukuk içinde hakkın korunmasında anayasal bakış açısını yansıtan Anayasa Mahkemesi (AYM) kararları ve bölgesel olmakla birlikte etkileri açısından evrensel olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları üzerinde durulmuştur. AYM ve AİHM kararları, toplantı hakkının kullanılmasında karşılaşılan güncel hukuki sorunları tespit etmek için faydalı bir yol gösterici olmuştur. Tez çalışmamızda toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının norm alanını belirlemede hangi kriterlerin esas alındığı incelenmiştir. Bu incelemede silahsız ve saldırısız, başka bir ifadeyle barışçıl toplantı kavramı üzerinde özellikle durulmuştur. Ayrıca geçmişi Osmanlı hukukuna kadar uzanan 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'nun ve uygulamasının Anayasa'ya ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne uygunluğu tartışılmıştır. Kamu otoritelerinin hakka yönelik müdahalelerinin niteliği ve sınırları ele alınmıştır. En son olarak toplantı ve gösterilerde en gerilimli alanı oluşturabilen kolluğun davranışları üzerinde durulmuş, hakkın etkin kullanılması için devletin pozitif yükümlülüklerinin neler olduğu ve hakka müdahale açısından devletin takdir marjı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışmada AYM ve AİHM dışında bazı uluslararası örgütlerin tavsiye kararları, rehberleri ile diğer ulusal ve uluslararası yargı kararlarından da yararlanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı, 2911 sayılı Kanun, barışçıl toplantı, demokratik toplum, pozitif yükümlülük, takdir marjı