Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SERPİL KESER
Danışman: Mehmet Akif Etgü
Özet:
Hukuk devleti ilkesinin ayrılmaz bir unsuru olan kanuni
hâkim ilkesi, adil yargılanma hakkının temel yapı taşını oluşturarak bireylerin
bağımsız ve tarafsız bir mahkeme önünde yargılanma güvencesini sağlar. İlkenin
amacı, keyfi yargılamaların önleyerek ve yargı yetkisinin kötüye kullanılmasını
engelleyerek, bireylerin temel hak ve hürriyetlerini güvence altına almaktır.
Çalışmada kanuni hâkim ilkesi, adil yargılanma hakkının bir unsuru olarak ele
alınmaktadır. Bu sebeple öncelikle adil yargılanma hakkının kavramı ve tarihsel
gelişimi üzerinde durulmuş, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan
Hakları Mahkemesi bağlamında bu hakkın kapsamı kısaca incelenmiştir. Kanuni
hâkim ilkesi ve bu ilkenin adil yargılanma hakkı ile olan ilişkisi ele
alınmıştır. Çalışmada kanuni hâkim ilkesi, ilkenin adlandırılması hususunda
doktrinde yer alan tartışmalar, ilkenin tarihsel gelişimi, ulusal ve
uluslararası hukuk sistemlerindeki ve karşılaştırmalı hukuktaki yeri ile
anayasal güvence altındaki düzenlemeleri ele alınmıştır. Çalışmanın odak
noktası, Türk hukuk sistemi ile yargı kararları ışığında günümüzde geçerliliği
olan hukuki kurumlar çerçevesinde kanuni hâkim ilkesinin uygulanabilirliğini
değerlendirmektir. Bu bağlamda, sulh ceza hâkimlikleri, bağımsız idari
otoriteler, tüketici hakem heyeti, ceza muhakemesinden davanın nakli, seri
muhakeme usulü, basit yargılama usulü, hâkimin reddi gibi çağdaş yargısal
düzenlemeler temel alınmıştır. Sonuç olarak, bu çalışmada kanuni hâkim
ilkesinin, hukuk devleti ilkesinin tesisinde ve bireylerin temel hak ve
özgürlüklerinin korunmasında üstlendiği rol vurgulanmış; ilkenin ihlal
edilmesini önlemeye yönelik öneriler sunulmuştur.
Anahtar
Kelimeler: Adil Yargılanma Hakkı, Hukuk Devleti, Kanuni Hâkim İlkesi, Yargının
Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı.