Evgeny Pasukanis'in Hukuk Anlayışına Yönelik Eleştiriler

Koçakgöl M.

HFSA IX. Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Bakışlar Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 2 - 04 Ekim 2019, cilt.0, sa.0, ss.76, (Özet Bildiri)

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Cilt numarası: 0
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.76
  • Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Marksizm birçok yorum içeren bir öğreti olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak buna rağmen temel aldığı, üzerinde ortaklaştığı iddialar doğal olarak varlığını korumaktadır. Bunların en temelinde maddi altyapının politika, kültür, din ve hukuk gibi üstyapıyı belirlediği iddiası yer almaktadır. Farklı olan ise bu iddianın katılık derecesi olarak görünmektedir. Üretim ilişkileri ve hukuk arasındaki ilişki bakımından ise hukukun tamamen altyapı tarafından belirlendiği ve bu üretim ilişkileri ortadan kalktığında, ileri komünizm aşamasında hukukun söneceği iddiası katı ve Marksist öğreti açısından tutarlı gibi görünen bir düşünce olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu düşüncenin en bilinen savunucusu olarak Evgeny Pasukanis komünist toplumda hukukun söneceğini iddia etmiştir. Ona göre meta mübadelesi rejimi ortadan kalkınca hukuk da sönecektir. Çünkü sahiplenme eskiden de var olmasına rağmen devir unsurunun açığa çıkmasıyla (meta-para-meta formülüyle) özel mülkiyet biçimine bürünmekte ve bu durum ancak belirli bir toplumsal yapıda kendini göstermektedir. Pasukanis’e göre bu yapıda meta sahiplerinin birbirinin mülkiyet hakkına saygı duyması üretim ilişkilerinin gerektiği gibi işlemesi için gerekli görülmekte, aksi durumda meta mübadelesine dayanan ekonomik sistemin işlemesi mümkün olmayacağı iddia edilmektedir. Dolayısıyla bu düşünce bakımından hukuk kapitalizm içindir. Öyleyse kapitalizm ortadan kalktığında hukukun da ortadan kalkacağı sonucuna ulaşılmaktadır. Burada hukuka yönelik bu Marksist görüş materyalist felsefenin kendi içerisindeki tartışmaları ekseninde de eleştirilmektedir. Üretim ilişkilerinin bilinci belirlediğine yönelik Marksizmin temel iddiası doğru kabul edilse dahi kapitalizm sonrası hukukun söneceği iddiasının çelişkili ve indirgemeci olduğu söylenebilecektir. Bu eleştiriler kapsamında söz konusu çelişkinin “Kapitalizm hukukun karakterini mi belirler yoksa hukukun varlık nedeni kapitalizmin kendisi midir?” sorusuna verilen yanlış cevaptan kaynaklandığı belirtilebilir. Sonuç olarak hukukun söneceği iddiasının hukukun dar ve sadece meta mübadelesine indirgenerek yanlış tanımlanması ile üretim ilişkilerinin hukukun genel karakterini belirlediği iddialarının birbirine karıştırılması nedeniyle ortaya çıktığı ifade edilmelidir. Anahtar Kelimeler: Pasukanis, Meta Mübadelesi, Kapitalizm, İleri Komünizm, Hukukun Sönmesi.