Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türkiyat Mecmuası, cilt.31, sa.1, ss.123-157, 2021 (Scopus)
slam medeniyetine bağlı olarak ve Fars tesirinde inkişaf eden divan edebiyatı,
oldukça kuralcıdır. Divan şairleri bu kuralların dışına çoğu zaman çıkmamış
ancak mazmun ve mefhumlarla birlikte derin anlam katmanları oluşturmuştur.
Semavi kitaplardan astronomiye, mitolojiden efsaneye, menkıbeden batıl
inanca, tıptan hendeseye kadar pek çok alandan faydalanan divan şiiri, mazmun
hâline gelmiş şahıslar açısından da oldukça zengindir. Mazmunlaşmış şahısların
bir kısmı, sergüzeştleri ve menkıbeleriyle meşhur olmuş velilerdir. Bu veli ve
mutasavvıflar, çeşitli yönleriyle şiirin malzemesi olmuştur. Kimi gösterdiği bir
kerametin neticesinde, kimi ibretlik bir olayla, kimi kaleme aldığı bir eserle kimi
ise isminin tevriyeli ve cinaslı kullanıma uygunluğu dolayısıyla şiirin malzemesidir.
Divan şairi, aynı konuyu farklı bir bakışla ve yeni bir anlamla ele almak peşindedir.
Dolayısıyla aynı isim pek çok farklı teşbihte karşımıza çıkabilmektedir. Bu
çalışmada ele alınan veli ve mutasavvıflar, genel itibarıyla tasavvuf ve tarikat
yolunda çığır açmış ve yaşadıkları dönemin ve kendilerinden sonraki dönemlerin
öncülerinden olmuş kimselerdir. Hayatlarından kısaca bahsedilen bu şahısların
divanlarda hangi yönleriyle ele alındıklarına dair örnekler verilmiştir