Akademik Veri Yönetim Sistemi
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt.26, sa.3, ss.957-974, 2025 (TRDizin)
Türk
dillerinde /+CA/ ekinin köken ve işlevi konusunda birçok yorum ve karışıklık
söz konudur. Ekin sınırlandırma işlevi bugün neredeyse tüm Türk lehçelerinde
kullanılan bazı edatlarla benzerlik ve köken ilişkisi taşıdığını
göstermektedir. Türkçenin birçok lehçesinde görülen “cek, çaḳı, çaḳlıġ, çamalı, çekem, çen, çenli, çeyin” gibi benzer
veya yakın işlevde olan edatların /+CA/ ile sadece işlev yönüyle mi benzediği,
yoksa köken itibarıyla da ilgisinin olup olmadığı izaha muhtaçtır. Bazı edatların
“-A kadar” anlamıyla sınır bildiren kullanımlarında olduğu gibi /+CA/ eki
yönelme hâli eki alan bir kelimeden sonra kullanıldığında sınırlandırma bildirebilir.
Bu çalışmada, eski Türkçe döneminden bugünkü lehçelere ve ağızlara kadar aynı anlamda
sınırlandırma bildiren /+gA+çA/ > /+A+çA/ yapıları ile irtibatlı olduğu düşünülen
bazı edatlar karşılaştırılmıştır.
There
are various interpretations and uncertainties regarding the origin and function
of the morpheme /+CA/ in Turkic languages. Its delimitative function appears to
parallel certain postpositions found across many Turkic varieties, such as cek, çaḳı, çaḳlıġ, çamalı, çekem, çen,
çenli, çeyin. Whether these items share only a functional similarity with
+ça, or also an etymological link, remains a subject of debate. In several
contexts, especially when following a noun marked with the dative case, /+CA/ can
express a meaning similar to “up to” or “as far as” or “until.” This study
compares /+gA+çA/ > /+A+çA/ constructions, which have conveyed delimitation
from Old Turkic to contemporary dialects, with select postpositions that may be
historically or semantically related.