Orhon Yazıtları’nda Milliyetçi Söylemin Eleştirel Söylem Analizi İle İncelenmesi

Creative Commons License

Ayvaz M. A., Ayvaz Z.

Dil Araştırmaları, cilt.17, sa.33, ss.215-238, 2023 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 17 Sayı: 33
  • Basım Tarihi: 2023
  • Dergi Adı: Dil Araştırmaları
  • Derginin Tarandığı İndeksler: MLA - Modern Language Association Database, ERIHPlus, TR DİZİN (ULAKBİM), Sobiad Atıf Dizini
  • Sayfa Sayıları: ss.215-238
  • Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Orhon Yazıtları; Türk tarihine, diline, devlet ve yönetim anlayışına, kültürüne ve toplumsal yaşamına dair bilgiler içeren bengi taşlardır. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metinler olmasının yanı sıra, Türkçenin ilk sanatlı üslup metni, ilk hitabet ve hatırat türünün örnekleri olarak kabul edilmektedir. Savaşların, beka mücadelelerinin, kahramanlıkların ve “öteki” anlatılarının etkili bir üslupla millete aktarıldığı kitabelerde siyasi birlik oluşumu, millî bilinç, millî kimlik, vatan, tarihî birlik, düşman ve beka gibi milliyetçi temalar yer almaktadır. Çalışma, Orhon Yazıtları’nın, milliyetçiliğe dair temsiller ve dilsel pratiklere başvurularak milliyetçi söylemler ile üretildiği ve Türk milliyetçiliği ideolojisinin ve Türk millî kimliğinin inşa edilmek istendiği varsayımına dayanmaktadır. Bu kapsamda çalışmada söylemlerin içindeki gizli ideolojiyi açığa çıkarmak amacıyla geliştirilen eleştirel söylem analizi yöntemine başvurulmuştur. Dolayısıyla yazıtlar, bu yöntemin önemli kuramcılarından Norman Fairclough’un üç boyutlu çerçeve yaklaşımıyla incelenmiş, milliyetçi söylemlerden hareketle yazıtlardaki milliyetçi tema ortaya konmaya çalışılmıştır. Orhon Yazıtları’na dair eleştirel söylem analizi yöntemiyle yapılmış çalışmaların yok denecek kadar az olması bakımından çalışmanın, literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Orkhon Inscriptions are eternal stones containing information about Turkish history, language, state and management understanding, culture and social life. In addition to being the first Turkish texts in which the name Turk is mentioned, they are considered to be the first artistic stylistic text of the Turkish language, the first examples of the genre of oratory and memorabilia. Nationalist themes such as the formation of political unity, national consciousness, national identity, homeland, historical unity, enemy and survival are included in the inscriptions in which wars, survival struggles, heroics and “other” narratives are effectively transmitted to the nation. The study is based on the assumption that the Orkhon Inscriptions were produced with nationalist discourses by applying representations of nationalism and linguistic practices, and that the ideology of Turkish nationalism and Turkish national identity were intended to be constructed. In this context, the critical discourse analysis method developed to reveal the hidden ideology within the discourses was applied in the study. Therefore, these inscriptions have been examined with the three-dimensional frame approach of Norman Fairclough, one of the important theorists of this method, and an attempt has been made to reveal the nationalist theme in the inscriptions based on nationalist discourses. It is thought that the study will contribute to the literature in terms of the fact that the studies conducted by the method of critical discourse analysis on the Orkhon Inscriptions are almost nonexistent.