Akademik Veri Yönetim Sistemi
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt.30, sa.2, ss.165-188, 2020 (Hakemli Dergi)
Çok geniş fizikî ve kültürel coğrafyaya hükmetmiş olan Osmanlı Devleti’nin öncülüğünde gelişen klasik Türk edebiyatı, varlığını uzun bir müddet devam ettirmiştir ve bu edebiyatın etkisi bugün bile hissedilir. Yaklaşık altı asırlık bir birikime sahip olan bu edebiyatta zaman içerisinde sayısız teşbihler, mecazlar ve imajlar üretilmiş, bunun bir sonucu olarak da mazmun denilen bir sistem ve kavramla karşılaşılmıştır. Klasik Türk şiirinde kullanılan mazmunlar, şairin hayal gücü ve bilgisine bağlı olarak bir hayli renkli ve zengin çağrışımlara sahip olmuştur. Divan şairlerinin büyük bir kısmı, bu noktada oldukça özgün imajlar ortaya koyabilmiştir. Klasik Türk şiirinde farklı dinlere ait inanç unsurlarının da mazmun olarak kullanıldığını görmek mümkündür. Bu kullanımlar hem şairin kültür birikimini hem de hayal gücünü göstermek bakımından dikkat çekicidir. İslam’ın haricindeki dinlere mensup kişiler, bu dinlere ait ibadet mekânları ve simgesel ögeler, çoğu şairin kullandığı kavramlardır. Klasik Türk şiirinin kuruluş döneminden Tanzimat dönemine kadar hemen her şairin bahsi geçen kavramları kullandığını görmek mümkündür. Papazların beline bağladığı kuşak olan zünnarın bambaşka anlam ilintileriyle okuyucuya sunulduğu görülmüştür. Sevgilinin siyah saçı, rengi ve âşıkları yoldan çıkarması sebebiyle kâfir olarak ifade edilmiştir. Gönül, içinde sadece put gibi sevgilinin aşkını barındırdığı için kiliseyle irtibatlandırılmıştır. Bu çalışmada, gayr-i İslami inanışlara dair unsurlar bağlamında kullanılan kavramların izahı ve örneklendirilmesi üzerinde durulmuştur. Farklı yüzyıllarda yaşamış şairler dikkate alınmış ve bu şairlerin divanları taranmıştır. Şiirlerde geçen gayr-ı İslami kavramlar bulunmuş ve tespit edilen bu kavramlar tasnif edilerek incelenmiştir. Bu kavramların geçtiği her beyit örnek olarak ele alınmamış; farklı teşbih ve istiare içinde kullanılanlar örnek olarak ele alınmıştır.
Classical Turkish literature, which developed under the leadership of the Ottoman Empire, which dominated a very wide physical and cultural geography, continued its existence for a long time and the influence of this literature can be felt even today. In this literature, which has an accumulation of nearly six centuries, countless imitations, metaphors and images have been produced over time, and as a result, a system and concept called mazmun has been encountered. The mazmuns used in classical Turkish poetry have many colorful and rich connotations depending on the imagination and knowledge of the poet. A large number of Divan poets were able to put out quite original images at this point. It is possible to see that the elements of faith belonging to different religions are also used as mazmun in classical Turkish poetry. These uses are remarkable in both demonstrating the poet's accumulation of culture and imagination. People belonging to religions other than Islam, places of worship and symbolic elements belonging to these religions are the concepts used by most poets. It is possible to see that almost every poet from the founding period of classical Turkish poetry to the Tanzimat period used these concepts. Zünnar, which is a belt tied around the waist by priests, was presented to the reader with completely different meanings. The lover's black hair has been denoted as infidel due to its colour and its disorientation of lovers. The heart is connected to the church because it contains only the love of the lover like an idol. The aim of this study is to explain and sample the concepts used in the context of non-Islamic beliefs. Poets who lived in different centuries were taken into account and the divans of these poets were scanned. The non-Islamic concepts mentioned in the poems have been found and these concepts identified have been classified and examined. Each couplet in which these concepts are mentioned is not considered as an example; those used in different paraphrases and quotations are considered as examples.