AHI EVRAN 4. INTERNATIONAL CONGRESS ON SCIENTIFIC RESEARCH, Kırşehir, Türkiye, 26 - 28 Nisan 2024, cilt.1, sa.311, ss.311-317
Bu derleme, hızla değişen Dünya
koşullarında insanların sağlıklarını koruyup geliştirmede geleceğin sistemleri
olan sürdürülebilirlik, dijitalleşme ve yapay zeka uygulamalarını açıklanmak
amacıyla ele alınmıştır. Dünya, 21.yüzyıla nüfusu dahada yaşlanmış,
küreselleşmiş, büyük çevresel olaylar yaşamış (göç, salgın vb.) ve hızla iklim
değişikliklerinin görüldüğü bir döneme girmiştir. Bu değişen koşullar elbette
sağlık sistemini ve bakım verme yöntemlerinde de değişikliklere neden olmuştur.
Değişikliklerin sadece insan değil toplum odaklı olması, yeni nesillere uygun
olması, kendi döneminde etkin kullanılması da sürdürülebilirliği sağlayacaktır.
Sağlık hizmetinin sürdürülebilirliği ise hastalar ve toplum için elde edilen
sağlık verilerinin; çevresel, sosyal ve finansal etkileri paydasında
ölçülmesiyle ortaya çıkacaktır. Böylelikle sağlık hizmeti ölçülebilir,
değişebilir, aktarılabilir ve yeniden uyarlanabilir olacaktır. Yeni sağlık
bakım yöntemleri ile toplum sağlığının iyileştirilmesi, gelecek nesillerin tam
iyiliklerinin (fiziksel, sosyal, psikolojik) sağlanabilmesi ancak
sürdürülebilir bir sağlık bakımı ve sağlığı koruma ve geliştirme kavramlarının
ortak paydada buluşması ile olacaktır.
Dijital sağlık, bireylerin
sürdürülebilir bir sağlık seviyesine erişebilmesi, sağlık konusunda yetkinlik
kazanabilmesi ve artırabilmesinde için öncelikli kaynaklardır. Sürdürülebilir
Kalkınma Hedeflerinin ise desteklenmesi, uygulanması, yayılması, yeni teknoloji
ve girişimlerin topluma adaptasyonu içinde dijitalleşme önemli bir rol
oynamaktadır. Giyilebilir cihaz, bilgisayar karar destek sistemleri ve tele tıp
gibi dijitalleşen sağlık uygulamalarının yapay zeka ile desteklenmesi, sağlık
hizmetlerinin kalitesini, güvenilirliğini, şeffaflığını, kontrollerini ve
sürdürülebilirliğini artıracaktır. Dijitalleşme ile
artan görüntüleme talepleri, e-sağlık uygulamaları, artan veri yoğunluğunun
takibi ve yönetilmesi için yapay zekanın kullanımı her geçen gün artacaktır.
Sağlıkta dijitalleşme ve sürdürülebilirlik kavramları birbirine paralel
ilerlemek zorundadır.
Yapay
zeka (AI), araştırma yapma, yorumlama, sentezleme, tahminde bulunma ve karar
verme gibi özellikleri olan ve sağlık sistemine entegrasyonu kaçınılmaz olan
bir sistemdir. Yapay zeka, ilk başta
somut kavramlar ve matematiksel algoritmaları üzerine olduğu düşünülürken,
makine öğrenimi, yapay sinir ağları, denetimsiz öğrenme, doğal dil işleme,
görsel yorumlama, dijital hareketlere dönüştürme gibi birçok soyut boyutta da
etkin bir işlevi bulunmaktadır. Yapay zekanın sağlık hizmeti
sunumunda verimliliğin artırılması, maliyetin düşürülmesi ve bakım kalitesinin
artırılmasında önemi yadsınamaz bir gerçektir. Yapay
zekanın sağlığı koruma ve geliştirme hizmetlerine entegrasyonu
sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmanın hızlanmasına, dijitalleşmenin etkin ve
verimli kullanılmasında temel taşı görevi sağlayacaktır.
Anahtar
kelimeler: Dijital
sağlık, sağlığı koruma ve geliştirme, sürdürülebilir sağlık, yapay zeka
This
review aims to explain the applications of sustainability, digitalisation and
artificial intelligence, which are the systems of the future in protecting and
improving people's health in rapidly changing world conditions. The world has
entered the 21st century with an aging population, globalisation, major
environmental events (migration, epidemics, etc.) and rapid climate change.
These changing conditions have of course led to changes in the health system
and care-giving methods. The fact that the changes are not only human-oriented
but also community-oriented, suitable for new generations, and used effectively
in its own period will also ensure sustainability. The sustainability of
healthcare services will emerge by measuring the health data obtained for
patients and society in terms of environmental, social and financial impacts.
Thus, healthcare service will be measurable, changeable, transferable and
re-adaptable. Improving public health with new health care methods and ensuring
the full well-being (physical, social, psychological) of future generations
will only be possible if the concepts of sustainable health care and health
protection and promotion meet on a common denominator.
Digital
health is a priority resource for individuals to reach a sustainable level of
health, to gain and increase competence in health. Digitalisation plays an
important role in the support, implementation and dissemination of Sustainable
Development Goals and the adaptation of new technologies and initiatives to
society. Supporting digitalised health applications such as wearable devices,
computer decision support systems and telemedicine with artificial intelligence
will increase the quality, reliability, transparency, control and
sustainability of health services. The use of artificial intelligence will
increase day by day in order to monitor and manage increasing imaging demands,
e-health applications, increasing data density with digitalisation. The concepts
of digitalisation and sustainability in health must proceed in parallel.
Artificial
intelligence (AI) is a system with features such as research, interpretation,
synthesis, prediction and decision-making, and its integration into the health
system is inevitable. While artificial
intelligence is initially thought to be based on concrete concepts and
mathematical algorithms, it also has an effective function in many abstract
dimensions such as machine learning, artificial neural networks, unsupervised
learning, natural language processing, visual interpretation, and conversion into
digital movements. The importance of
artificial intelligence in increasing efficiency, reducing cost and improving
the quality of care in health service delivery is an undeniable fact. The
integration of artificial intelligence into health protection and promotion
services will accelerate the achievement of sustainability goals and provide a
cornerstone in the effective and efficient use of digitalisation.
Key words: Digital
health, health protection and promotion, sustainable health, artificial
intelligence