Akademik Veri Yönetim Sistemi
III. Uluslararası Eğitimde ve Kültürde Akademik Çalışmalar Sempozyumu, Konya, Türkiye, 20 Mayıs 2022
Aklın Etiyolojisinden Epistemolojisine (Batı-Doğu Arasında Aklın Halleri)
Yener Özen
Bu çalışmada ortaya konulmak istenen aklın tarihsel etiyolojisi ve epistemolojisini
kavramlarıyla ortaya çıkarmaktır. İnsanın kendi davranışını bilmesine, yargılamasına ve tayin
etmesine yarayan; iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan, gerçeği yalandan ayırma kabiliyeti olarak
tanımlanan akıl insanı diğer canlılardan farklı ve üstün kılmaktadır. Bununla birlikte tarihin her
döneminde insanların ilgisini çekmiş ve aklın ne anlama geldiğini, nasıl ortaya çıktığını ve nasıl
çalıştığı gibi özellikler araştırılmıştır. Bu kapsamda, tarihin farklı dönemlerinde felsefe, din, tıp
ve psikoloji aklın farklı boyutları ile ilgilenmişlerdir. Akıl sağlığının tanımını yapmak için akıl
ve sağlık kavramları tek tek değerlendirilmiş ve iki parçanın bütüne kattığı anlama bakılarak,
parçaların bütünü nasıl oluşturduğu ve bütünün parçalardan nasıl farklılaştığı ele alınmıştır.
Çalışmada öncelikle normal ve anormal kavramlarına değinilmiş, daha sonra akıl kavramı
felsefe ve din bilimleri alanlarında araştırılarak açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda normal
olan akıldan bahsedilip bahsedilemeyeceği tartışılmıştır. Ayrıca aklın tanımından sonra
bireylerde aklın; doğruyu yanlıştan ayırabilme, seçim yapabilme, sorumluluk alma ve eylemde
bulunma yetileri ile değerlendirmesi yapılmıştır. Felsefi bakış açısında akıl, insanla birlikte var
olan, yaşadıkça gelişip olgunlaşan yönlerini ele almıştır. Din adamları akılla ilgili olarak,
insanın kâinatta olup biten olayları değerlendirerek Yaratıcıya ulaşmayı sağlayan bir araç olarak
kabul etmişlerdir. Psikoloji bilimi aklın tanımı ve özellikleriyle ilgilenmemiş, akıl
hastalıklarının tedavisi üzerine yoğunlaşmışlardır. Diğer taraftan modern tıptaki gelişmeler,
özellikle akılla ilgili birçok psikolojik hastalığın beyin yapısındaki işlevlerde oluşturacağı
etkilerinin de araştırılması gerektiği düşüncesindeyiz. Bu çalışmada akıl tarihi ve etimolojisi
tarihi süreç içerisinde incelenmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Akıl, felsefe, din, beyin, psikoloji.