Akademik Veri Yönetim Sistemi
4. INTERNATIONAL NEW YORK ACADEMIC RESEARCH CONGRESS JANUARY 15-16, 2022, New York, Amerika Birleşik Devletleri, 15 - 16 Ocak 2022, ss.36-37
CUMHURİYETE GİDEN SÜREÇTEKİ İLK FIRKALAŞMA HAREKETİ: KADINLAR
HALK FIRKASI
Nuran KILAVUZ
Doktor Öğretim Üyesi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu
ORCID Code: 0000-0003-1639-6516
Filiz ERKUTLU
Yüksek Lisans Öğrencisi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
ORCID Code: 0000-0002-9250-7049
ÖZET
Türk demokrasisinin ve siyasi hayatının önemli figürlerinden birisi olan Nezihe Muhiddin,
kadın hakları ve kadının toplumdaki önemini göstermeye yönelik sergilemiş olduğu çabalar ile
döneminde ve günümüzde dahi etkiler oluşturmuştur. Muhiddin, bu hakların ancak siyasi bir oluşum ile
kazanılacağını düşünerek arkadaşlarıyla bütün kadınları temsil edecek bir fırka kurma girişiminde
bulunmuştur. Muhiddin ve arkadaşları, 1923 senesinde toplantılar yaparak, fırkanın kuruluş dilekçesini
içişleri bakanlığına sunmuşlardır. Ancak bu dilekçe aylarca işleme konulmamış ve sonradan
reddedilmiştir. Muhiddin’in bu fırka girişimi Osmanlı’da ve Türkiye’de siyasal olarak kadınların
giriştiği ilk fırka girişimidir. Osmanlı’da II. Meşrutiyet’ten önce genellikle cemiyetler şeklinde olan
örgütleşmeler zaman içerisinde güç kazanarak iktidar ve padişah değişikliğini gerçekleştirebilen birer
muhalefet olmuşlardır. II. Meşrutiyetten sonra ise bu cemiyetler resmileşmiş ve ülkenin iktidarına gelen
yapılar haline gelmişlerdir.
Bu cemiyetlerin en önemlilerinden biri olan İttihat ve Terakki’dir. Oldukça örgütlü olan bu fırka
eğitim, ekonomi ve sosyal hayata dahi müdahalede bulunmuştur. Bu denli önemli bir oluşum olan İttihat
ve Terakki’nin açmış oldukları okullarda Nezihe Muhiddin de eğitmen olarak görev yaparak kadın
haklarıyla ilgili çalışmalarını burada da sürdürmüştür. İttihat ve Terakki’nin Osmanlı’yı Birinci Dünya
Savaşı’na sokması ve yaşanan bu savaş sonucunda Osmanlı Devleti’nin yenik çıkması üzerine İtilaf
Devletleri, Mondros Mütarekesi’ni bahane ederek Osmanlı topraklarını işgale başlamışlardır. Yaşanan
bu işgaller üzerine Osmanlı’da olduğu gibi Milli Mücadele’de de cemiyetleşmeler başlamış ve bu
cemiyetleşmeler sayesinde Milli Mücadele koordineli bir şekilde yürütülerek başarı elde edilmiştir. Elde
edilen bu başarı da Türk erkeği kadar Türk kadının da çabası oldukça önemlidir. Cephede ve cephe
gerisinde mücadele eden Türk kadınları, kurdukları cemiyetler vasıtasıyla örgütlenmişlerdir.
Çalışmada “Cumhuriyete giden süreçteki ilk fırkalaşma hareketi: Kadınlar Halk Fırkası ele
alınarak nitel araştırma yöntemlerinden doküman ve belge analizi yöntemi kullanılmıştır. Böylece arşiv
belgeleri ve dönemi anlatan diğer kaynaklar incelenerek objektif bir çalışma ortaya koyulmaya
çalışılmıştır.”
Anahtar Kelimeler: Fırka, Kadın, Türkiye, Cemiyet, Nezihe Muhiddin
THE FIRST PARTIALIZATION MOVEMENT IN THE PROCESS LEADING UP TO THE
REPUBLIC: THE WOMEN'S PEOPLE'S PARTY
ABSTRACT
Nezihe Muhiddin, one of the important figures of Turkish democracy and political life, has
created effects even during his period and today with his efforts to demonstrate women's rights and the
importance of women in society. Muhiddin, thinking that these rights would be won only by a political
formation, attempted to establish a faction with his friends that would represent all women. Muhiddin
and his friends held meetings in 1923 and submitted the petition for the establishment of the party to the
ministry of internal affairs. However, this petition was not processed for months and was subsequently
rejected. Muhiddin's initiative is the first political initiative of women in the Ottoman Empire and in
Turkey. Before the II. Constitutional Monarchy in the Ottoman Empire, organizations that were usually
in the form of societies became an opposition that could change power and sultan by gaining power over time. After the II. Legitimacy, these societies were formalized and became structures that came to the
power of the country.
One of the most important of these societies is Ittihat and Terakki. This highly organized group
has even intervened in education, economics and social life. Nezihe Muhiddin also worked as an
instructor at the schools opened by Ittihat and Terakki, which are such an important formation, and
continued her work on women's rights here. After the Union and Progress of the Ottomans in the First
World War and the Ottoman State succumbed as a result of this war, the Entente States began to invade
the Ottoman lands under the pretext of the Armistice of Mondros. After these invasions, socializations
began in the National Struggle as in the Ottoman Empire, and thanks to these socializations, the National
Struggle was carried out in a coordinated manner and success was achieved. The efforts of the Turkish
woman as well as the Turkish man are very important in this success. Turkish women who are fighting
at the front and behind the front have been organized through the societies they have established.
In the study “The first secession movement in the process leading to the Republic: The Women's
People's Party", a method of document and document analysis from qualitative research methods was
used. Thus, an objective study was tried to be revealed by examining archival documents and other
sources describing the period.”
Keywords: Party, Women, Turkey, Society, Nezihe Muhiddin