Akademik Veri Yönetim Sistemi
2. Uluslararası İksad Sosyal Bilimler Kongresi, Gaziantep, Türkiye, 22 - 25 Kasım 2018, ss.16
Büyük Selçuklu Devletinin kuruluş yıllarında yaşayan Abdülkerîm b. Hevâzin Kuşeyrî
(ö. 465/1072), “Güneşin Doğduğu Yer” adıyla da bilinen Horasan bölgesi
âlimlerindendir. Bölgeye göç yoluyla gelen Araplardandır. Eş’arî mezhebine mensuptur.
Yaşadığı dönemde Şiî-Mu’tezilî düşüncenin Eşarîlik ve Maturîdîlikle amansız
mücadelesine tanıklık etmiştir. Eş’arîler, Tuğrul Bey (ö. 455/1063) zamanında oldukça
sıkıntılı günler yaşamış ancak Sultan Alparslan (ö. 465/1072) tarafından Nizâmiye
Medreselerinin yaygınlaşmasıyla destek görmüştür. Kuşeyrî yaşadığı devrin tasavvuf,
kelam, hadis ve tefsir alanında tanınmış önemli bir İslam âlimidir.
Daha ziyade tasavvufî görüşleri ve kimliğiyle öne çıkan Kuşeyrî, bu tebliğde hadisçi
özelliğiyle incelenecektir. Meşhur muhaddis Hâkim Nisâbûrî (ö. 405/1014) ile Ebû
İshâk Rüknüddîn İsferâyînî’nin (ö. 418/1027) ilim meclislerinde sema yoluyla rivayette
bulunmuş, Nisâbur’da meşhur Nizâmiyye medreselerinde yirmi yedi yıl boyunca hadis
hocalığı yapmıştır. Şikâyetü Ehli’s-sünne bi-ḥikâyeti mâ lehüm mine’l-mine
risalesindeki yaklaşımlarında Eş’arîliğin katı bir şekilde savunduğu görülür. Devrin ilim
ehline serzenişini dile getirdiği bu çalışması aynı zamanda önemli bir sünnet savunusu
özelliği taşımaktadır. İbnü’s-Sübkî’nin (ö. 771/1370) Tabakâtü’ş-Şâfiiyye’sinde de yer
alan mezkûr risalesinde Kuşeyrî’nin, birçok iddiasını hadislere dayandırdığı
anlaşılmaktadır. Pek çok sûfînin biyografisine ve sözlerine yer verdiği, makam ve
hallerini açıkladığı tasavvufun temel klasiklerinden er-Risale adlı eserinde ise yaşadığı
manevî tecrübelerin yanı sıra sünnetin ihyası adına önemli yorumlar yapmakta ve bir
takım sonuçlara varmaktadır. Bu çalışmada, mezkûr iki eser başta olmak üzere
Letâifu’l-işârât adlı tefsirinden de istifade etmek suretiyle Kuşeyrî’nin sünnete dair
görüşleri –tebliğ kapsamında- analiz ve sentez edilecektir. Bu bağlamda hadis ilmine
kattığı değer üzerinde durulacak ve sünnet savunusu bazı örneklerle irdelenecektir.