Akademik Veri Yönetim Sistemi
Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, cilt.8, sa.4, ss.563-572, 2013 (Hakemli Dergi)
Kaynağını kutsal kitaplardaki Yusuf kıssasından alan Yusuf ile Züleyha hikâyesi dünya kültür tarihinde eşine az rastlanan bir şöhrete sahiptir. Bu evrensel hikâyenin klasik edebiyatımızda olduğu kadar halk edebiyatımızda da kayda değer bir yeri vardır. Hikâyenin edebiyatımızdaki ilk örneği dörtlükler halinde ve hece ölçüsü ile 13. yüzyılda Kul Ali tarafından kaleme alınmıştır. Ali’nin söz konusu eseri Türk dünyasının tamamında sonraki Yusuf ile Züleyha mesnevilerini olduğu kadar sözlü gelenekteki Yusuf ile Züleyha anlatmalarını da büyük ölçüde etkilemiştir. Bu etki özellikle Tatar ve Başkurtların anlatmalarında kendini göstermektedir. Türk dünyasının tamamında meşhur olan Yusuf ile Züleyha hikâyesinin en zengin örneklerinin yine Başkurt ve Tatar halkları arasında tespit edilmiş olması bu etkinin bir sonucudur. Başkort Halık İcadı’nın 6. cildinde hikâyenin sözlü gelenekten derlenmiş örnekleri hakkında geniş bilgi verilmektedir. Ciltte 4 ezgili icra örneği ve 8 örnek metin de kaydedilmiştir. Kaynak kişilerin bayan ağırlıklı olması, anlatmalardaki masal unsurları ve icralardaki ezgili manzum kısımlar -Başkurt sözlü kültüründen hareketle- bu kitabî hikâyenin Türk dünyası halk edebiyatındaki özgün yerini göstermesi bakımından çok önemlidir. Başkurt halkının muhayyilesinde yeniden kurgulanan Yusuf ile Züleyha hikâyesi sözlü gelenekte motif bakımından çok zengin bir anlatma haline gelmiştir. Bu çalışmada Başkurt sözlü kültüründen derlenmiş Yusuf ile Züleyha anlatmaları tanıtılarak bu anlatmalar 17 epizot halinde karşılaştırılacaktır.
The Joseph and Zuleika story which takes its origin from the tale of Joseph in holy books has a great reputation that is rarely seen in the history of World culture. This universal story covers a remarkable place in folk literature as well as in classic literature. The first sample of the story in our literature in form of quatrain and with rhyme was written by Kul Ali in 13. Century. Ali’s work, which has been mentioned, has greatly affected the narratives of Joseph and Zuleika in oral tradition as well as the Joseph and Zuleika masnavi after him in all over the Turkish world. This impact shows itself especially in Tatar and Bashkir narratives. That the richest samples of the Joseph and Zuleika which is well-known in all over the Turkish world have been determined in Tatar and Bashkir oral tradition is the result of this impact. Extensive information have been given about the samples which were collected from oral tradition of the story in Bashkir Halık İcadı’s 6th volume. Samples of 4 melodious performances and also 8 sample texts have been recorded. That those who are the source of the story are mostly feminin; and elements of the tale and the melodious and poetic parts in performances -by means of the Bashkir oral culture- are very crucial due to the fact that this written story shows its originality in folk literature of the Turkish world. Joseph and Zuleika story which was reproduced in Bashkir people’s mind has turned into a very rich expositon concerning the motif in oral tradition. In this study, Joseph and Zuleika narratives which were compiled from the Bashkir oral tradition will be presented and these narratives will be compared in form of 17 episodes.