Akademik Veri Yönetim Sistemi
History Studies, cilt.13, sa.6, ss.1831-1851, 2021 (Hakemli Dergi)
16. yüzyılın ortalarından itibaren Türkistan coğrafyasında bağımsız olarak yaşayan Buhara ve Hive Hanlıklarının yanı sıra, Hokand Hanlığı 18. yüzyılın başlarından itibaren bağımsızlığını ilan etmişti. Yani bu coğrafyada birbirinden bağımsız üç ayrı devlet kurulmuştu. Burada yaşayan Türkistan Türkleri üç ayrı hanlık arasında bölündü ve bölgede güçlü bir birlik yoktu. Doğu Türkistan’da ise 19. yüzyılda Yakub Bey’in önderliğinde ortaya çıkan ve Çin’e karşı savaşan Kaşgar Devleti vardı. Bu bağımsız hanlıklar, Asya’da öncü bir devlet olarak nitelendirilemedikleri için, kendilerine önderlik etmelerini isteyecekleri güçlü bir devlete ihtiyaçları vardı. Bu nedenle, Türkistan yönünde ilerleyen Rusya’ya ve bölgedeki gücünü artırmaya çalışan İngiltere’ye karşı zaman zaman halifeliği elinde bulunduran Osmanlı İmparatorluğu’ndan yardım istediler. Türkistan hanlıklarının Osmanlı Devleti ile yazışmalarının sıklaştığı devir 19. yüzyıldır. Bu çalışmada 19. yüzyıl Osmanlı arşiv belgelerinin transkripsiyonlarından, Türkistan coğrafyası ve hilafet ile ilgili yazılmış kaynaklardan faydalanılarak Osmanlı Devleti ve Türkistan hanlıkları arasındaki siyasi, ilmi, ticari ve dini münasebetler analiz edildi. Araştırma yapılırken özellikle hilafet makamının bu ilişkideki yeri ve etkisi göz önünde bulunduruldu. Çalışmada, bahsi geçen yüzyılda hilafetin nüfuzunun hanlıklar üzerinde istenilen etkiyi tam anlamıyla veremediği savunulmaktadır.