ASOSJOURNAL (The Journal of Academic Social Science), cilt.10, sa.124, ss.99-115, 2022 (Hakemli Dergi)
Sultan II. Abdülhamid döneminde Türkiye’de iktisadi ve sınai alanda önemli
gelişmeler yaşanmıştır. Bu gelişmeleri Adana Vilayeti örneğinde ortaya koymaya
çalışacağız. Tarım ve sanayi alanında önemli atılımlar yapılmıştır. Bu alanlarda
istihdam edilecek kalifiye elemanların yetiştirilmesi için eğitim kurumları
kurulmuştur. Özellikle sanayi bitkilerinin geliştirilmesi noktasında önemli
çalışmalar yapılmıştır. Çukurova’da pamuğun kaliteli ve bol yetiştirilmesi adına
ileriye dönük faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Şeker kamışı ve şeker pancarı üretimi
arttırılmıştır. Bu dönemde Adana’da bir şeker fabrikası kurulması gündeme
gelmiştir. Adana pamuğunun piyasalarda rekabet etmesi için çalışmalar yapılmıştır.
Numune tarlalar açılmış ve tohum ıslahı yapılmıştır. Tarımdan yüksek verim almak
ve bölgedeki insanları bilinçli tarım yapmaya teşvik etmek adına modern usul ve
esaslara göre örnek tarım alanları oluşturmuştur. Tarım arazilerini değerlendirmek
için Çukurova Çiftlik-i Hümayun kurulmuştur. Adana’nın bir ziraat bölgesinde
olması sebebiyle tarımda makineleşme hızla artmış ve bölgede birçok fabrika
kurulmuştur. Tarım ve fabrika makinelerini kullanacak ehliyet sahibi insanlara
ihtiyaç duyulmuştur. Bu makineleri kullanacak kişilere eğitim vermek için şehirde
bir sanayi mektebinin kurulması elzem olmuştu. Bu amaçla Adana Mekteb-i
Sanayi açılmıştır. Adana’nın, Anadolu’nun önemli sanayi şehirlerinden biri haline gelmesinde Mekteb-i Sanayi önemli bir görev üstlenmiştir. Adana’da sanayi
bitkilerden elde edilen ürünlerin işlenmesi için fabrikalar kurulmuştur. Özellikle
dokuma sanayi alanında kayda değer gelişmeler yaşanmıştır. Adana’da kurulan
fabrikalar devlet tarafından teşvik edilmiştir. Bu teşvikler daha sonraki dönemlere
örnek olmuştur. Adana’daki bu gelişmeler Cumhuriyet Türkiyesi’ne önemli bir
bilgi ve tecrübe olmuştur.
Anahtar kelimeler: Çukurova, Pamuk, Fabrika, Mekteb-i Sanayi, Sanayi.
At the time of Sultan Abdulhamid II, important economic and industrial
developments were observed. We will try to show these developments using the
example of the province of Adana. Educational institutions have been established
to train qualified personnel in these fields. In particular, a lot of work has been
done during the development of industrial plants. In Çukurova, prospective
activities have been carried out with regard to the quality and abundant production
of cotton. The production of sugar cane and sugar beet has increased. Meanwhile,
the creation of a sugar factory in Adana was on the agenda. Efforts have been made
to make Adana cotton competitive in the market. The pilot fields have been opened
and the seed has been improved. In order to obtain high yields from agriculture and
to encourage the people of the region to a conscious agriculture, exemplary
cultivated lands have been built according to modern methods and principles.
Çukurova Çiftlik-i Hümayun (Çukurova Imperial Farm) was established to
evaluate agricultural land. Due to the fact that the Adana region is an agricultural
region, agricultural mechanization has rapidly increased and many factories have
been established in the region. People with licensees who would use agriculture
and factory machinery were needed. In order to train those who will use these
machines, it was necessary to build an industrial school in the city. To this end,
Adana Mekteb-i Sanayi (Industrial School of Adana) was opened. As Adana
became one of the main industrial cities of Anatolia, Mekteb-i Sanayi (Adana
Industrial School) played an important role. In Adana were founded factories for
the processing of products from industrial crops. In particular, significant
developments have been experienced in the weaving industry. The factories
established in Adana were financed by the government. These incentives gave an
example for later periods. These developments in Adana have been an important
experience for Republican Turkey.
Keyword: Çukurova, Factory, Cotton, Industrial School of Adana,
İndustry.