Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası TURKCESS Kongresi, İstanbul, Türkiye, 18 - 20 Mayıs 2023, ss.426
Özet
DİSSOSİYATİF BOZUKLUKLARDA KOGNİTİF İŞLEVLER VE NÖROPSİKOLOJİK DEĞERLENDİRME
Arş. Gör. Hakkı Halil BABACAN
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi hakki.babacan@erzincan.edu.tr Orcid ID: 0000-0001-9609-5128
Zehra İPEK
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Zehra.ipek@ogr.iuc.edu.tr Orcid ID: 0000-0001-7406-8460
Dissosiyatif bozukluklar, bireyin bilinç, hafıza ve kimlik gibi bilişsel işlevlerinde süreklilik eksikliği yaşadığı ruhsal bozukluklar olarak tanımlanmaktadır. Çocukluk çağı ruhsal travmalarının etkisiyle oluşan dissosiyatif bozukluklar; intihar girişimleri, kendine zarar verme davranışları, bilinç kesintileri, amneziler, konstrasyon güçlüğü, duygudurum dalgalanmaları, reviktimizasyon, öfke patlamaları, kimlikte belirsizlik hisleri, anguaz, çifte depresyon ve çalkantılı yakın ilişki dinamikleriyle karakterizedir ve yaygınlığı %8.6‐%18.3 arasındadır. DKB’nin görülme sıklığı ise %1.1‐%3.1 arasında değişmektedir. 1990’lı yıllarda dissosiyatif bozukluklara yönelik artan akademik ilgiye rağmen güncel bulgular dissosiyatif bozuklukların değerlendirilmesi noktasında alanda çalışan profesyonellerde ciddi eksiklikler bulunduğunu göstermektedir. Bu bağlamda disaosiyatif bozukluklar ruh sağlığı ve tıp uzmanları tarafından sıklıkla eksik veya yanlış teşhis edilebilmektedir. Travmayla ilişkili olan dissosiyatif bozukluklarda; travmaya bağlı utanç, güvensizlik, kaçınma ve dissosiyasyon; değerlendirme yapan sağlık profesyonellerinin işini zorlaştıran bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Mevcut çalışmalar travma ve dissosiyatif bozukluklar konusunda temaruz oranının azımsanmayacak (%2-%14) düzeyde olduğunu ortaya koymaktadır. Dissosiyatif bozukluklar, bilişsel işlevlerde önemli değişikliklere neden olabilmektedir. Dissosiyatif amnezi, kişinin yaşamındaki önemli olaylara dair hatıralarını geçici olarak kaybetmesine yol açmektadır. Ayrıca dissosiyatif füg, geçmişi ve kimliğiyle ilgili bilgilerin tamamen silinmesi şeklinde görülmektedir. Dissosiyatif kimlik bozukluğunda ise, bireyin birden fazla kimlikle yaşaması ve her birinin ayrı bilişsel işlevlere sahip olması söz konusudur. Dissosiyatif bozuklukların nöropsikolojik değerlendirmesi ve bilişsel işlevler üzerindeki etkileri konusunda yapılan araştırmalar, bu bozuklukların anlaşılması ve tedavisine önemli katkılar sağlama potansiyeline sahiptir. Bu sebeple dissosiyatif bozukluklarda kognitif işlevler ve nöropsikolojik değerlendirmeye yönelik araştırmalar, tanı koyma sürecine ilişkin oldukça önemli sonuçlar ortaya koyma potansiyeline sahiptir. Geniş bir tıp literatürü travmatik olay yaşayan bireylerde konsantre olma, dikkat ve bellek üzerinde kognitif bozulmalar olduğunu bildirmektedir. Fakat dissosiyatif bozukluklarda kognitif işlevler ve nöropsikolojik değerlendirmeye ilişkin çalışmalar oldukça kısıtlıdır. Dissosiyatif bozukluklarda kognitif işlevlere dair nöropsikolojik değerlendirme genel pratikte yapılmamaktadır. Çalışma kapsamında, dissosiyatif bozukluklarda kognitif işlevler ve nöropsikolojik değerlendirmeye ilişkin çalışmalar incelenmiştir. Ek olarak çalışma kapsamında literatürde yer alan sonuçlara göre dissosiyatif bozukluklarda dikkat, bellek performansları incelenmiştir. Literatürdeki araştırma sonuçları göstermektedir ki; sanılanın aksine dissosiyatif bozukluklar dikkat ile ilişkili bir faktör olmamakla birlikte kognitif işlevler konusunda literatürde karmaşık sonuçlar vermektedir.
Anahtar Sözcükler: dissosiyatif bozukluklar,kognitif işlevler, travma