Arnavutluk’taki Bir Yazmaya Göre Bektaşilikte Edep Anlayışı


ÖZDEMİR Ö.

EMakalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, cilt.17, sa.1, ss.90-123, 2024 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Terbiye, güzel ahlâk gibi anlamlara gelen edep kavramı, sosyal yaşamda bireyin toplumsal kurallara ve ahlakî ölçütlere uygun olarak davranmasını, davranışlarında bir ölçü gözetmesini ifade eder. Edep, toplumsal yapının farklı birimlerinde olduğu gibi tarikatlarda da bireyin uyması beklenen bir davranış kalıbı olarak kabul görür. Türklerin manevî yaşantısında kuvvetli şekilde varlık gösteren Bektaşî tarikatında da tarikat mensuplarının belirli edep ölçütlerine uygun şekilde davranması beklenmiştir. Bu beklenti yalnızca sözlü olarak dillendirilmemiş, tarikatla ilgili çeşitli bilgi ve içeriklerin yer aldığı yazma eserlere de konu olmuştur. Bu çalışmada Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi kütüphanesinde B-279-112 arşiv numarasıyla kayıtlı olan yazma eser içindeki 2184-2187 poz numaraları arasındaki “Fütüvetnâme-i Şah-ı Merdân’dan çıkarılmıştır” başlığı ile başlayan bölüm incelenmiştir. Buna göre ilk olarak bu yazmanın tanıtımı yapılmış, erkânnameler hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Edep kavramının çerçevesi çizilmiş, söz konusu bölüm esas alınarak edepler sıralanmıştır. Ardından bu edeplerin Türk kültüründeki ve Bektaşilikteki yeri değerlendirilmiştir. Yazma eser hakkında daha önce yapılan çalışmalarla tarafımızdan hazırlanan çalışma karşılaştırılarak farklılıklar ortaya konulmuştur. Makalenin sonunda eserdeki bölümün orijinal metni ve bu metnin çeviri yazısı da yer almaktadır.
The idea of decency (edep), which denotes discipline and excellent morals, implies that a person conducts in a way that is consistent with social norms and moral standards and keeps a record of his actions. In tariqahs as well as in various units of the social structure, decency is acknowledged as a behavioural pattern that the individual is supposed to adhere to. Members of the Bektashi order, which has a significant influence on Turkish spirituality, were supposed to act in a manner that met specific standards of decency. This expectation has been expressed verbally as well as in manuscripts that offer a variety of details and substance concerning the group. In this study, the part between posture numbers from 2184 to 2187 in the manuscript registered with the archive number B-279-112 in the library of Hac Bektaş - Veli Research and Application Center has been looked at. The section begins with the title “Fütüvetnâme-i Şah-ı Merdân’dan çıkarılmıştır”. As a result, this manuscript was initially introduced and a summary of the erkânnames was provided. On the basis of the aforementioned section, the framework for the notion of manners has been established, and the manners have been listed. The significance of these styles within Bektashism and Turkish culture was then assessed. Comparing previous research on the manuscript with the study we conducted helped to identify the differences. At the end of the article, the original text of the part from the work, and the translation of this material are given.