Âşık Paşa’nın Oğuzcası Üzerine

Ünal M. S.

ULUSLARARASI ANADOLU'DA TÜRK YAZI DİLİNİN ÖNCÜLERİ VE ÂŞIK PAŞA SEMPOZYUMU, Kırşehir, Türkiye, 20 - 22 Kasım 2025, ss.1-14, (Tam Metin Bildiri)

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Kırşehir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1-14
  • Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Çalışmada, genel tarama yöntemlerinden doküman analizi yöntemi ile Âşık Paşa’nın Garib-nâme’sinde tespit edilen Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait karakteristik ses ve şekil özellikleri incelenecektir. Âşık Paşa’nın Anadolu sahasında bir yazı dilinin oluşmasındaki etkileri Eski Anadolu Türkçesi dönemine özgü kabul edilen özellikler temelinde ortaya konulacak, Türk dilinin Anadolu’da gelişimindeki katkısı açıklanacaktır. Anadolu’da bir yazı dilinin oluşmasında Mevlâna, Ahmed Fakih, Şeyyad Hamza, Yunus Emre, Sultan Veled, Hoca Dehhâni, Gülşehrî, Hoca Mesud, Ahmedî ve Nesimî gibi şahsiyetlerle beraber önemli bir yeri olan Âşık Paşa’nın ve onun on binden fazla beyitten oluşan mesnevisinin ses ve şekil özellikleri bakımından döneme ışık tutacağı açıktır. Halkı dinî ve tasavvufi olarak yetiştirirken Türk dilini kullanmadaki hassasiyetini beyitlerinde dile getiren Âşık Paşa, Hakk’ı ve hakikati “Türk dilinde” anlattığını özellikle dile getirir. Bu bakımdan edebî değerinin yanında temel bir yazı felsefesine sahip olan Garib-nâme’nin ve onun gramer şekillerinin Türk diline önem veren bir yazarın kaleminden çıktığı açıktır. Bu da yazarın ve bu önemli eserinin Oğuzca ses ve şekil özelliklerine en doğru şekilde kaynaklık edeceğini gösterir. Bu çalışma ile Âşık Paşa’nın Garib-nâme’sinde tespit edilecek Oğuz diline ait ses ve şekil özellikleri, dönem yazı dili üzerine önemli veriler ortaya koyacaktır.

This study examines the characteristic phonological and morphological features of the Old Anatolian Turkish period as identified in Âşık Paşa’s Garib-nâme. The influence of Âşık Paşa on the formation of a written language in the Anatolian domain will be evaluated on the basis of features regarded as distinctive to Old Anatolian Turkish, and his contribution to the development of the Turkish language in Anatolia will be explained. Alongside figures such as Mevlânâ, Ahmed Fakih, Şeyyad Hamza, Yunus Emre, Sultan Veled, Hoca Dehhânî, Gülşehrî, Hoca Mesud, Ahmedî, and Nesimî, Âşık Paşa occupies a significant place in the emergence of a written literary tradition in Anatolia, and it is evident that his masnavi of more than ten thousand couplets sheds light on the phonological and morphological features of the period. While educating the public in religious and mystical matters, Âşık Paşa emphasized his meticulous use of the Turkish language in his verses, explicitly declaring that he conveyed the Truth “in the Turkish tongue.” In this respect, it is clear that the grammatical forms of the Garib-nâme, a work that embodies not only an artistic style but also a fundamental philosophy of writing, were produced by an author who attached great importance to the Turkish language. This also demonstrates that Âşık Paşa and his most significant work serve as a highly reliable source for Oghuz phonological and morphological features. The phonological and morphological characteristics of the Oghuz language identified in Âşık Paşa’s Garib-nâme will undoubtedly provide valuable data for the study of the written language of the period.