ON THE WORD «SUYUK» …


Creative Commons License

Ayvaz M. A.

4. ULUSLARARASI ERCİYES BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR KONGRESİ, Kayseri, Turkey, 16 - 17 October 2020, pp.219-226

  • Publication Type: Conference Paper / Full Text
  • City: Kayseri
  • Country: Turkey
  • Page Numbers: pp.219-226
  • Erzincan Binali Yildirim University Affiliated: Yes

Abstract

Abstract

There are words those pronunciation changes partially or completely under the influence of sound events. The job of determining their unity of meaning, similarity or differentiation makes it necessary to travel to the historical periods of the language and also to lean towards its contemporary dialects. The search for words in the historical sources and etymological dictionaries of the Turkish language is undoubtedly closely related to today’s accent studies. Because one of the goals of accent researches is to determine the updated boundaries of the accent map, which is a map of language in terms of phonetic, semantic and etymological terms.

This study is about the word suyuk in Sariz/Avshar accent (in Kayseri) meaning the roof trough of the earth house.

According to the dictionary of accent collections, in Anatolian accents, suyuk is used in different meanings, such as; roof eaves (in Karkincak, Egridir, Malatya, Gaziantep and its environs, Marash and its environs, Urfa, Sariz, Adana) wall ridge, swell on the wall (in Shebinkarahisar, Diyarbakir, Aghin, Nizip, Gaziantep, Efsus, Elbistan, Gurun), contemplation (in Devrek), groove (in Othmaniye, Adana), eaves of the earth house (in Malatya). According to the same dictionary, there are also sivik and sivink versions of the word. Sivik means roof eaves (in Amasya, Erzindjan, Diyarbakir, Elazigh, Sivas, Bor, Gavurdaghi, Adana), the ridge of the wall, the swell above the wall (in Erzindjan, Diyarbakir, Urfa), the vine branches that surround the garden wall (Malatya), the edge of the eaves and high walls (in Diyarbakir, Malatya). Sivink means roof eaves (in Erzindjan, Gurun, Adana). Such different uses in accents are remarkable or even interesting.

In the study, the use of the word in both historical and contemporary Turkish dialects was examined. In the old Turkish period and in Kipchak Turkish, there were varieties of suyuk < suguk < suñuk < suñek < siñuk, which were used in the sense of bone.

Another word and again according to the same dictionary, it was tried to clarify whether there is any interest between the word sıvık and suyuk, which is encountered with its chirpy, juicy, loose (in Eymir, Bozdoghan, Odemish, Manisa, Simav, Gallipoli, Kandira, Sunghurlu, Chavdarli, Shavshat, Diyarbakir, Aghin, Arapkir, Pirincheshme, Malkara, Hayrabolu, Luleburghaz), crazy, mindless, unbalanced (Bornova, Kirazli, Shavshat) meanings. This effort is aimed at determining whether the word sub in the language of Kok Turks period used in the Orkhon and Yenisei inscriptions, suw in the old Uighur and Karahanli period, su in the Oghuz language and the language of old the Anatolian Turkish period, su in Turkish language in Turkey, suy in the Sariz/Avshar (in Kayseri) accent is related to the word sıvık.

The study also includes examples of the use of the word suyuk in an avshar accent in a sentence through interviews with resource people.

Key Words: Phonology, Compilation Dictionary, Accent Researches, Turkish Accent in Turkey, Etymology.duvarların kıyıları” (Diyarbakır, Malatya) şeklinde... Sivink; “dam saçağı” (Erzincan, Gürün, Adana) şeklinde kullanılmaktadır.  Ağızlarda bu gibi farklı kullanımlar dikkat çekicidir hatta düşündürücüdür.

Çalışmada gerek tarihî gerek çağdaş Türk lehçelerinde de kelimenin kullanımı irdelenmiştir. Eski Türkçe döneminde ve Kıpçak Türkçesinde kemik anlamında kullanılan süyük<sügük<süñük<süñek<siñük çeşitlerine rastlanmıştır.

Bir başka kelime olan ve yine Derleme Sözlüğü’nde “cıvık, sulu, gevşek” (Eymir, Bozdoğan, Ödemiş, Manisa, Simav, Gelibolu, Kandıra, Sungurlu, Çavdarlı, Şavşat, Diyarbakır, Ağın, Arapkir, Pirinçeşme, Malkara, Hayrabolu, Lüleburgaz), “deli, akılsız, dengesiz” (Bornova, Kirazlı, Şavşat) anlamlarıyla karşılaşılan sıvık kelimesi ile süyükün herhangi bir ilgisinin bulunup bulunmadığına da açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bu çaba; Köktürkçe döneminde sub, Eski Uygurca ve Karahanlı döneminde suw, Oğuzcada ve Eski Anadolu Türkçesi döneminde su, Türkiye Türkçesinde su, Sarız/Kayseri Avşar ağzında suy şeklinde geçen kelimenin sıvıkla bağı olup olmadığını tespit etmeye yöneliktir.

Çalışma, kaynak kişilerle yapılan görüşmelerle Avşar ağzında süyük kelimesinin cümle içinde kullanımına örnekler de içermektedir.

Anahtar Kelimeler: Ses Bilgisi, Derleme Sözlüğü, Ağız Araştırmaları, Türkiye Türkçesi Ağızları, Köken Bilimi.

Özet

Ses olaylarıyla sesletimde farklılaşan hatta tamamen başkalık gösteren kelimeler vardır. Bunların anlam birliğini, benzerliğini veya farklılaşmasını belirleme işi, dilin tarihî dönemlerine yolculuk etmeyi ve çağdaş lehçelerine de eğilmeyi gerekli kılar. Türkçenin tarihî kaynaklarında ve etimolojik sözlüklerinde kelime peşine düşmek, bugünün derleme çalışmalarını şüphesiz yakından ilgilendirir. Zira ağız araştırmalarının amaçlarından biri de ses bilgisel, anlam bilgisel ve etimolojik olarak dilin haritası olan ağız atlasının güncellenen sınırlarını belirlemektir.

Bu çalışma, Sarız/Avşar ağzında (Kayseri) geçen ve “toprak dam saçağı” veya “oluk” anlamlarına gelen süyük kelimesini konu alır. Derleme Sözlüğü’ne göre Anadolu ağızlarında süyük; “dam saçağı” (Karkıncak, Eğridir, Malatya, Gaziantep ve çevresi, Maraş ve çevresi, Urfa, Sarız, Adana), “duvar sırtı, duvarın üstündeki kabartı” (Şebinkarahisar, Diyarbakır, Ağın, Nizip, Gaziantep, Efsus, Elbistan, Gürün), “dalgınlık” (Devrek), “oluk” (Osmaniye, Adana), “toprak damın saçakları” (Malatya) gibi farklı anlamlarda kullanılır. Aynı sözlükte sivik ve sivink hâli de geçer. Sivik; “dam saçağı” (Amasya, Erzincan, Diyarbakır, Elâzığ, Sivas, Bor, Gâvurdağı, Adana), “duvar sırtı, duvarın üstündeki kabartı” (Erzincan, Diyarbakır, Urfa), “bahçe duvarını saran asma dalları” (Malatya), “damların, yüksek duvarların kıyıları” (Diyarbakır, Malatya) şeklinde... Sivink; “dam saçağı” (Erzincan, Gürün, Adana) şeklinde kullanılmaktadır.  Ağızlarda bu gibi farklı kullanımlar dikkat çekicidir hatta düşündürücüdür.

Çalışmada gerek tarihî gerek çağdaş Türk lehçelerinde de kelimenin kullanımı irdelenmiştir. Eski Türkçe döneminde ve Kıpçak Türkçesinde kemik anlamında kullanılan süyük<sügük<süñük<süñek<siñük çeşitlerine rastlanmıştır.

Bir başka kelime olan ve yine Derleme Sözlüğü’nde “cıvık, sulu, gevşek” (Eymir, Bozdoğan, Ödemiş, Manisa, Simav, Gelibolu, Kandıra, Sungurlu, Çavdarlı, Şavşat, Diyarbakır, Ağın, Arapkir, Pirinçeşme, Malkara, Hayrabolu, Lüleburgaz), “deli, akılsız, dengesiz” (Bornova, Kirazlı, Şavşat) anlamlarıyla karşılaşılan sıvık kelimesi ile süyükün herhangi bir ilgisinin bulunup bulunmadığına da açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bu çaba; Köktürkçe döneminde sub, Eski Uygurca ve Karahanlı döneminde suw, Oğuzcada ve Eski Anadolu Türkçesi döneminde su, Türkiye Türkçesinde su, Sarız/Kayseri Avşar ağzında suy şeklinde geçen kelimenin sıvıkla bağı olup olmadığını tespit etmeye yöneliktir.

Çalışma, kaynak kişilerle yapılan görüşmelerle Avşar ağzında süyük kelimesinin cümle içinde kullanımına örnekler de içermektedir.

Anahtar Kelimeler: Ses Bilgisi, Derleme Sözlüğü, Ağız Araştırmaları, Türkiye Türkçesi Ağızları, Köken Bilimi.