Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyine Göre Finansmana Erişiminin Kurumsal Yapısı

21. Ulusal Bölge Bilimi ve Planlama Kongresi, Ankara, Türkiye, 26 - 28 Mayıs 2022, ss.19

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: Ankara
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.19
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

İktisadi açıdan düşünüldüğünde güven ya da güvensizlik iktisadi düzeni bozan önemli bir tehdit unsuru olarak algılanmaktadır. Ekonominin işleyişinde en önemli unsurlardan biri olan güven hususu, iki şekilde işlemektedir. Bunlardan ilki, toplumun kurumlara ve organizasyonlara güvenmesi; ikincisi ise toplumun kendi içinde güven inşa etmesidir. İlki daha çok formel kurumlara olan güvene işaret ederken; ikincisi enformel kurumlar aracılığıyla yaratılan güvene işaret etmektedir. Hem toplumun kurumlara güveni hem de toplumun kendi içinde yarattığı güven, kalkınma çalışmalarında son zamanlarda sıklıkla işlenen bir konu haline gelmiştir. Bu çerçevede hem formel hem de enformel kurumların güçlü olduğu bölgelerin ya da ülkelerin kalkınmış ekonomiler olduğuna yönelik hatırı sayılır bir literatür oluşmuş durumdadır. Öyle ki Acemoğlu’nun ‘dar koridor’ şeklindeki kavramsallaştırmasında formel ve enformel kurumların birlikteliğine vurgu yapılarak her ikisinin dozunun iyi ayarlanması gerektiğine işaret edilmektedir. Buradan hareketle bu araştırma, finansmana erişim konusunda formel ve enformel kurumların kullanılma düzeyi ile ülkelerin gelişmişlik durumu arasındaki ilişkiye odaklanmaktadır. Bu çerçevede bireylerin finansmana erişim aracı olarak kullandıkları mekanizmalara ilişkin Dünya Bankası’ndan elde edilen ülke ölçeğindeki veriler kullanılmıştır. Bireylerin finansmana erişim mekanizmaları formel ve enformel kurumlar olarak sınıflandırılmıştır. Finansal kurumlardan borç alma formel kurum olarak tanımlanmış iken; aile, akraba ve tasarruf kulüplerinden borç alma ise enformel kurum olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla bireylerin finansal kurumlar üzerinden finansmana erişimi toplumun formel kurumlara formel kurumların da topluma olan güvenine işaret ederken; aile, akraba ve tasarruf kulüplerinden borç alması ise enformel kurumlar üzerinden yaratılan güven ortamına işaret etmektedir. Buradan hareketle çalışmanın üç amacı bulunmaktadır. Birincisi finansmana erişim mekanizması ile ülkelerin gelişmişlik durumu arasındaki ilişkiyi anlamak, ikincisi ise söz konusu formel ve enformel mekanizmaları kullanmanın ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre anlamlı bir farklılaşma gösterip göstermediğini ortaya koymak, sonuncusu ise söz konusu finansman kurumlarına erişimin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığını ülkelerin gelişmişlik düzeyiyle ilişkilendirerek anlamaya çalışmaktır. Bahsedilen veriler üzerinden ülkelerin kişi başına gelir düzeyi ile formel ve enformel kurumları kullanma oranı arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için korelasyon analizi yapılmıştır. Ülkelerin gelir sınıflaması ile söz konusu mekanizmaları kullanma oranlarının anlamlı bir farklılaşma gösterip göstermediğini ortaya koymak için ise ANOVA testi yapılmıştır. Araştırmanın korelasyon analizine dayalı ön bulguları, ülkelerin kişi başına gelir düzeyi arttıkça formel kurumları, gelir düzeyi düştükçe ise enformel kurumları finansman kaynağı olarak kullanma oranının artığını göstermektedir. ANOVA testi sonuçları ise formel ve enformel kurumları kullanma oranı ile ülkelerin gelişmişlik durumu arasında anlamlı bir farklılaşma olduğunu ortaya koymaktadır. Formel kurumların gelişmiş ekonomilerde daha fazla kullanılıyor olduğuna dair bulgularımız, formel kurumları kullanmanın ve söz konusu kurumlara güvenin enformel kurumlara olan güvenden daha önemli olduğunu göstermektedir.