Akademik Veri Yönetim Sistemi
Al Farabi 14th INTERNATIONAL SCIENTIFIC RESEARCH AND INNOVATION CONGRESS, Konya, Türkiye, 25 - 26 Nisan 2025, ss.1438-1451, (Tam Metin Bildiri)
Sağlık hizmetlerinin, sağlık ihtiyaçlarını karşılamak, kaliteli bakım hizmeti sunmak ve toplumun refah düzeyini artırmak gibi temel amaçlarının yanı sıra, tasarruf yoluyla kamu kaynaklarının gereksiz kullanımını önleyerek sağlık hizmetlerinin verimliliğini ve etkinliğini artırmak şeklinde önemli amaçları da bulunmaktadır. Birçok ülkede sağlık ihtiyaçlarına ayrılan kaynakların sınırlı olması sebebiyle, bu kaynakların sağlık hizmetlerinin etkinliğini ve verimliliğini artırmak ve adil erişimi sağlayabilmek için oldukça dikkatli kullanması gerekmektedir. Ayrıca sağlık sonuçlarını iyileştirmek için sağlık sistemlerinin etkinliğinin ölçülmesi, değerlendirilmesi ve daha fazla insana daha fazla hizmet sunacak şekilde genişletilmesi önem arz etmektedir. Bu kapsamda bu çalışmanın amacı, yüksek gelirli ülkelerde sağlık sisteminin teknik etkinlik skorlarını belirleyerek, teknik etkinlik skorları üzerinde etkili olan faktörleri ortaya koymaktır. Çalışmaya 2021 yılı verisine ulaşılabilen ve Dünya Bankası’nın yüksek gelirli olarak tanımladığı toplam 58 ülke dâhil edilmiştir. Bu doğrultuda çalışmada öncelikle, satın alma gücü paritesine göre kişi başına düşen kamu ve özel sağlık harcamaları girdi değişkenleri; doğumda beklenen yaşam süresi ve 1000 canlı doğumda neonatal bebek ölüm hızı (1/neonatal bebek ölüm hızı şeklinde) çıktı değişkenleri olarak belirlenmiş ve ardından veri zarflama analizinin modern tekniklerinden biri olan yönelimsiz aylak tabanlı modelin süper etkinlik şekli kullanılarak ülkelerin sağlık sistemlerinin teknik etkinlik skorları hesaplanmıştır. Daha sonra teknik etkinlik skoru bağımlı değişken; kişi başına düşen gayrisafi yurt içi hâsıla, kentsel nüfus oranı, doğurganlık hızı, difteri, boğmaca ve tetanos bağışıklaması ile kişi başına toplam alkol tüketimi bağımsız değişkenler olarak ele alınmıştır. Yapılan analizler sonucunda teknik etkinlik skoru en yüksek çıkan ülkelerin sırasıyla Brunei Sultanlığı, Barbados ve Antigua ve Barbuda olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hâsıla, doğurganlık hızı ve difteri, boğmaca ve tetanos bağışıklamasının ülkelerin teknik etkinlik skoru üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmamaktadır. Fakat kentsel nüfus oranı ve kişi başına toplam alkol tüketiminin ülkelerin teknik etkinlik skoru üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif etkisi söz konusudur.