Asoscongress 7. Uluslararası Hukuk Sempozyumu, Eskişehir, Türkiye, 27 - 29 Mayıs 2021, ss.310-349
TKHK m. 4/5 gereğince, tüketici işlemleri nedeniyle kıymetli evrak niteliğinde sadece nama
yazılı senet düzenlenebilir. Buna aykırı olarak düzenlenen senetler, tüketici açısından geçersizdir.
Ancak bu geçersizlik, senet nedeniyle sorumluluk altına giren diğer kişiler açısından söz konusu
değildir. Tüketici işlemi nedeniyle düzenlendiği öne sürülen bir kambiyo senedinden kaynaklı
uyuşmazlığın yargıya taşınması ihtimalinde, uygulamada davanın hangi mahkemede görüleceği
meselesi ile karşı karşıya kalınabilmektedir. Zira TTK’da düzenlenen kambiyo senetleri ile ilgili
uyuşmazlıklar TTK m. 4/1, a gereğince, mutlak ticari dava niteliğindedir ve görevli mahkeme
asliye ticaret mahkemesidir (TTK m. 5/1). Oysa TKHK m. 73/1 gereğince, tüketici işleminden
kaynaklanan uyuşmazlıklarda görevli mahkeme tüketici mahkemesidir.
Bir kambiyo senedinin temelindeki işlemin tüketici işlemi olduğunun ileri sürüldüğü bir
varsayımda, uyuşmazlığın TKHK m. 73/1 gereğince tüketici mahkemesinde mi yoksa TTK m. 5
gereğince asliye ticaret mahkemesinde mi çözüme kavuşturulması gerektiği sorusuna
uygulamada farklı cevaplar verilmektedir. Bazı kararlarda, kambiyo senedinden kaynaklanan
uyuşmazlıklar, temeldeki tüketici işleminden bağımsız olarak, mutlak ticari dava kabul edilip
asliye ticaret mahkemelerinde çözümlenirken; bazı kararlarda ise, temeldeki işlemin tüketici
işlemi olduğundan hareketle tüketiciye karşı açılan ya da tüketici tarafından cirantalara/hamile
yöneltilen davalarda, tüketici mahkemesinin görevli olduğu sonucuna varılmaktadır. Ayrıca
TKHK m. 73/1 nedeniyle tüketiciye yöneltilen ya da onun tarafından kambiyo senetlerine
dayanılarak açılacak davalarda, uyuşmazlığın tüketici mahkemesinde; hamil tarafından
cirantalara veya cirantaların bir diğer cirantaya yönelteceği davalarda ise, aynı kambiyo
ilişkisinden kaynaklanmasına rağmen, uyuşmazlığın asliye ticaret mahkemesinde görülmesi
durumu ile karşılaşılabilmektedir.
Tüketici işlemi nedeniyle düzenlenen kambiyo senedinin emre veya hamiline yazılı olması
durumunda, işlemin tüketici işleminden kaynaklanıp kaynaklanmadığı tüketici açısından bir ispat
sorununu da beraberinde getirmektedir. Yine nama yazılı olsa dahi kambiyo senetlerinin sebepten
soyut senetler olması nedeniyle, temelinde tüketici işlemi olan bir uyuşmazlıkla ilgili tüketiciye
yönelik olarak davanın, başlangıçta hamil tarafından asliye ticaret mahkemesinde açılması da İhtimal dâhilindedir. Meselenin ayrıca dava şartı arabuluculuk bağlamında da, birtakım farklı
uygulamalara sebebiyet verebileceği aşikârdır.
According to Turkish Consumer Protection Code, a valuable paper due to a commercial
transaction can only be issued in the name of the holder. When the issue is considered in terms of
negotiable instruments, in the possibility of bringing the dispute arising from a negotiable
instrument allegedly issued due to a consumer transaction to the judiciary, the issue of which
court the case will be heard may be faced.
In an assumption that it is claimed that the underlying transaction of the negotiable instrument is
the consumer transaction, different answers are given in practice to the question of whether the
dispute should be resolved in a consumer court or a commercial court of first instance. In some
jurisdictions, disputes arising from the negotiable instrument, regardless of the underlying
consumer transaction, were accepted as absolute commercial lawsuits and resolved in commercial
courts of first instance. In some decisions, it is concluded that the consumer court is responsible
for the lawsuits filed against the consumer or brought against the endorser/holder, considering
that the underlying transaction is the consumer transaction.
Especially if the negotiable instruments issued due to consumer transactions are promissory or
payable to holder, whether the transaction is due to the consumer transaction or not will bring
about a proof problem for the consumer. Again, because the negotiable instruments, even if they
are in the name of the holder, are abstract of the underlying transaction, it is also possible that the
case regarding a dispute based on a consumer transaction may be filed by the holder at the
commercial court of first instance. It is obvious that the issue may also give rise to several different
practices in the context of litigation clause mediation.