TÜKETİCİ İŞLEMLERİ DOLAYISIYLA DÜZENLENEN/DÜZENLENDİĞİ İDDİA EDİLEN KAMBİYO SENETLERİNDE GÖREVLİ MAHKEME MESELESİ


Creative Commons License

Al Kılıç Ş.

Asoscongress 7. Uluslararası Hukuk Sempozyumu, Eskişehir, Türkiye, 27 - 29 Mayıs 2021, ss.310-349

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Eskişehir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.310-349
  • Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

TKHK m. 4/5 gereğince, tüketici işlemleri nedeniyle kıymetli evrak niteliğinde sadece nama yazılı senet düzenlenebilir. Buna aykırı olarak düzenlenen senetler, tüketici açısından geçersizdir. Ancak bu geçersizlik, senet nedeniyle sorumluluk altına giren diğer kişiler açısından söz konusu değildir. Tüketici işlemi nedeniyle düzenlendiği öne sürülen bir kambiyo senedinden kaynaklı uyuşmazlığın yargıya taşınması ihtimalinde, uygulamada davanın hangi mahkemede görüleceği meselesi ile karşı karşıya kalınabilmektedir. Zira TTK’da düzenlenen kambiyo senetleri ile ilgili uyuşmazlıklar TTK m. 4/1, a gereğince, mutlak ticari dava niteliğindedir ve görevli mahkeme asliye ticaret mahkemesidir (TTK m. 5/1). Oysa TKHK m. 73/1 gereğince, tüketici işleminden kaynaklanan uyuşmazlıklarda görevli mahkeme tüketici mahkemesidir. Bir kambiyo senedinin temelindeki işlemin tüketici işlemi olduğunun ileri sürüldüğü bir varsayımda, uyuşmazlığın TKHK m. 73/1 gereğince tüketici mahkemesinde mi yoksa TTK m. 5 gereğince asliye ticaret mahkemesinde mi çözüme kavuşturulması gerektiği sorusuna uygulamada farklı cevaplar verilmektedir. Bazı kararlarda, kambiyo senedinden kaynaklanan uyuşmazlıklar, temeldeki tüketici işleminden bağımsız olarak, mutlak ticari dava kabul edilip asliye ticaret mahkemelerinde çözümlenirken; bazı kararlarda ise, temeldeki işlemin tüketici işlemi olduğundan hareketle tüketiciye karşı açılan ya da tüketici tarafından cirantalara/hamile yöneltilen davalarda, tüketici mahkemesinin görevli olduğu sonucuna varılmaktadır. Ayrıca TKHK m. 73/1 nedeniyle tüketiciye yöneltilen ya da onun tarafından kambiyo senetlerine dayanılarak açılacak davalarda, uyuşmazlığın tüketici mahkemesinde; hamil tarafından cirantalara veya cirantaların bir diğer cirantaya yönelteceği davalarda ise, aynı kambiyo ilişkisinden kaynaklanmasına rağmen, uyuşmazlığın asliye ticaret mahkemesinde görülmesi durumu ile karşılaşılabilmektedir. Tüketici işlemi nedeniyle düzenlenen kambiyo senedinin emre veya hamiline yazılı olması durumunda, işlemin tüketici işleminden kaynaklanıp kaynaklanmadığı tüketici açısından bir ispat sorununu da beraberinde getirmektedir. Yine nama yazılı olsa dahi kambiyo senetlerinin sebepten soyut senetler olması nedeniyle, temelinde tüketici işlemi olan bir uyuşmazlıkla ilgili tüketiciye yönelik olarak davanın, başlangıçta hamil tarafından asliye ticaret mahkemesinde açılması da İhtimal dâhilindedir. Meselenin ayrıca dava şartı arabuluculuk bağlamında da, birtakım farklı uygulamalara sebebiyet verebileceği aşikârdır. 

According to Turkish Consumer Protection Code, a valuable paper due to a commercial transaction can only be issued in the name of the holder. When the issue is considered in terms of negotiable instruments, in the possibility of bringing the dispute arising from a negotiable instrument allegedly issued due to a consumer transaction to the judiciary, the issue of which court the case will be heard may be faced. In an assumption that it is claimed that the underlying transaction of the negotiable instrument is the consumer transaction, different answers are given in practice to the question of whether the dispute should be resolved in a consumer court or a commercial court of first instance. In some jurisdictions, disputes arising from the negotiable instrument, regardless of the underlying consumer transaction, were accepted as absolute commercial lawsuits and resolved in commercial courts of first instance. In some decisions, it is concluded that the consumer court is responsible for the lawsuits filed against the consumer or brought against the endorser/holder, considering that the underlying transaction is the consumer transaction. Especially if the negotiable instruments issued due to consumer transactions are promissory or payable to holder, whether the transaction is due to the consumer transaction or not will bring about a proof problem for the consumer. Again, because the negotiable instruments, even if they are in the name of the holder, are abstract of the underlying transaction, it is also possible that the case regarding a dispute based on a consumer transaction may be filed by the holder at the commercial court of first instance. It is obvious that the issue may also give rise to several different practices in the context of litigation clause mediation.