XV. yüzyılda tarih yazıcılığının gelişmesiyle birlikte Tevârîh-i Âl-i Osmânlarʼın yanısırabütünsel bir yaklaşımla oluşturulan umumi tarihler de ortaya çıkmıştır. Bu tür genelolarak insanlığın yaratılıştan başlayarak İslam tarihi, Osmanlı öncesi ve çağdaş devletlerile Osmanlı tarihi konularını kapsayan eserlerdir. Bu eserlerde Osmanlı Devletiʼnin bugeniş yelpaze içinde nasıl konumlandırıldığını görmek mümkündür. XVI. yyʼda NişâncıMehmed Paşa Kanuni Sultan Süleyman dönemi devlet adamı ve tarihçisi olup kendiadıyla anılan muhtasar bir umumi tarih meydana getirmiştir.Bu çalışmada Ramazân-zâde’nin eseri Târîh-i Nişâncı Paşaʼyı kendi eserlerinde kaynakolarak kullanan diğer umumi tarih yazarlarından Cenâbî Mustafa Efendi, GeliboluluMustafa Ali ve Hezârfen Hüseyin Efendiʼnin Târîh-i Nişâncı Paşaʼdan nasıl istifadeettikleri incelenmiştir. Bu incelemelerle istifade şekillerinin karşılaştırmalı örneklerneticesinde hangi konuların aynen, hangilerinin mealen ve hangilerinin haziflerleyapıldığı tespit edilmiştir. Yapılan bu tespitlerle Osmanlı Devletiʼnde aynı türde eserveren yazarların birbirinden faydalanma şekilleri aynı eksendeki eserler üzerindeincelemeye tabi tutulmuştur. Ayrıca Târîh-i Nişâncı Paşaʼnın diğer umumi tarih yazarlarıtarafından neden kaynak olarak kullanıldığı konusuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır.Araştırmanın temel kaynaklarını incelemeye alınan eserlerin karşılaştırmalı metin içerikörneklerinin kullanılması amacıyla ekseriyetle yurt içi ve yurt dışı kütüphanelerden teminedilen yazma eserler oluşturmaktadır.
With the development of historiography in the 15th century, the general history writings emerged as well, which were written with a holistic approach. This type of writings, in general, involved the Islamic history since the creation, pre-Ottoman period, and the Ottoman State with its contemporary states. Through these writings, it is possible to observe how the Ottoman State was positioned in this wide array. The first examples of this type were committed to paper in the 15th century by Mevlana Şükrullah Efendi, and the best example by Gelibolulu Mustafa Ali (iit.Mustaf Ali from Gallipoli) in his Künhü’l-ahbâr. In the 16th century, Nişâncı Mehmed Paşa, who was a statesman and a historian under the reign of Suleiman the Magnificent, compiled a summary general history titled his own name. In this study, it was investigated how the other general history authors benefited from the Târîh-i Nişâncı Paşa of Ramazân-zâde in their own writings, in which they used it as a reference, like Cenâbi Mustafa Efendi, Gelibolulu Mustafa Ali and Hezarfen Hüseyin. Through these investigations, it was determined which issues were directly quoted, which were quoted in meaning, and which were quoted via hazif method (rephrasing sentences without using the letters with dots in the Ottoman language). By menas of these determinations, the styles of the authors, who wrote in the same type in the Ottoman State, in benefiting from each other were investigated on the same axis. In addition, it was attempted to elucidate why the Târîh-i Nişâncı Paşa of Ramazân-zâde was used as a source by other general history authors. The main sources of the research are generally comprised of manuscripts that are provided from domestic and international libraries in order to use the comperative text contents of the examined books.
