Akademik Veri Yönetim Sistemi
2. INTERNATIONAL BLACK SEA MODERN SCIENTIFIC RESEARCH CONGRESS, Rize, Türkiye, 21 - 22 Aralık 2022, ss.1-15
Elektrikli araçlar, sera gazı emisyonlarını azaltma, yenilenebilir enerjiyi teşvik etme ve sürdürülebilir ulaşım
sistemleri sunma yetenekleri nedeniyle özellikle son on yılda lojistik hizmetleri için artan şekilde
kullanılmaktadır. Elektrikli araçların kullanımının artması ile birlikte bu araçların şarj konusunu dikkate alan
rotalama problemleri çalışılmaya başlamıştır. İlgili problem, literatürde Elektrikli Araç Rotalama Problemi
(EVRP-Electric Vehicle Routing Problem) olarak yer almaktadır. Problem, filonun elektrikli araçlardan (EV)
oluştuğu ve klasik VRP’nin EV’lerde uygulanmış halidir. VRP’den farkı, araçların enerji kaynağı olarak, araç
yolda ilerledikçe şarj seviyesi azalan bir pile sahip olmalarıdır. Bu nedenle, EVRP’de şarj kapasiteleri ve şarj
istasyon lokasyonları dikkate alınmaktadır. Elektrikli araç rotalama problemi filonun rotalarına devam ederken
şarj için istasyonları da ziyaret etmesinin planlandığı NP-zor problemlerdir. Şarj istasyonları ile ilgili kısıtlar
da eklendiğinden problem oldukça karmaşık bir hal alır. Bu problemin çözümü için literatürde önerilen çözüm
metodolojileri kesin çözüm (exact solution) veren yöntemler, sezgisel yöntemler, meta-sezgisel yöntemler ve
öğrenme tabanlı yöntemler olmak üzere dört sınıfta toplanabilir. Problemin karmaşıklığı sebebiyle kesin çözüm
veren yöntemler ya makul sürede çözüm verememekte ya da çözüm verememektedir. Bu sebeple, literatürde
araç rotalama problemlerine sezgisel ya da meta-sezgisel yöntemler önerilmiştir. Son yıllarda ise makine
öğrenmesi kullanan çalışmalar göze çarpmaktadır. Öğrenme tabanlı yöntemlerden pekiştirmeli öğrenme yöntemi
bu alanda ön plana çıkmaktadır. İlgili yöntemler, özellikle büyük ölçekli gerçek zamanlı problemler için
çözümler üretebilmektedir. Bu çalışmada, literatürdeki EVRP üzerine yapılan çalışmalar detaylı olarak
incelenmiştir ve bu çalışmalar bazı kriterlere (şarj politikası, filo tipi, ortam tipi, amaç fonksiyonu, çözüm
yöntemi vb.) göre sınıflandırılarak analiz edilmiştir. Ayrıca EVRP çözüm yöntemlerinden biri olan ve son
yıllarda bu alanda ön plana çıkan pekiştirmeli öğrenme yöntemi anlatılmıştır