19. YÜZYIL SONLARINDA ERZİNCAN’DA İDARÎ,SİYASÎ SOSYAL VE DİNÎ HAYAT


Creative Commons License

Birol N.

Uluslararası Erzincan Tarihi Sempozyumu, Erzincan, Türkiye, 26 - 28 Eylül 2019, cilt.1, ss.1266-1304

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 1
  • Basıldığı Şehir: Erzincan
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1266-1304
  • Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

19. YÜZYIL SONLARINDA ERZİNCAN’DA İDARÎ,

SİYASÎ SOSYAL VE DİNÎ HAYAT

Nurettin BİROL

ÖZET

1071 Malazgirt Savaşından sonra Türk devletlerinin hâkimiyeti altına giren Erzincan bölgesi, 1514 Çaldıran Savaşından sonra Osmanlı yönetimi altına girdi. 19. Yüzyıl, Osmanlı Devleti için problemlerle dolu bir dönem olmuştur. Osmanlı-Rus savaşlarının sonucunda Doğu Anadolu bölgesinin geleceğini etkileyen olumsuzluklardan Erzincan’da etkilenmişti.

Bu çalışmamızda Erzincan tarihine kısa bir girişten sonra ilk bölümümüzde 19. yüzyılın sonlarında idarî yapı ve nüfusunu inceledik. Bu çalışmamızda Erzincan tarihine kısa bir girişten sonra ilk bölümümüzde 19. yüzyılın son çeyreğinde idarî yapı ve nüfusunu inceledik. 1882 tarihindeki verilere göre Erzincan, Erzurum Vilayetine bağlı bir mutasarrıflıktı. Erzincan vilayeti, Merkez ilçe Erzincan, Refahiye, Kemah ve Kuruçay ilçelerinden meydana geliyordu. Günümüzde Erzincan’a bağlı olan Tercan Erzurum’a, Kemaliye (Eğin) ise Elazığ (Mamüratü’l-aziz) vilayetine bağlı idi. Üzümlü (Cimin) Erzincan’ın, Çayırlı (Mans) ve Otlukbeli (Karakulak) Tercan’ın nahiyeleri idi. Erzincan’ın nüfusu ise Eğin ve Tercan hariç, yaklaşık 86.000 Müslüman, 19.000 Ermeni olmak üzere 105.000 civarında idi. Eğin ve Tercan’ı da eklersek nüfus 150.000 kişi civarında idi.

İkinci bölümde savaşların bölge üzerindeki etkilerinden biri olan Kafkas muhacirlerinin Erzincan macerasını ele aldık. Bu bölümde 1860’lı yıllardan 1920 li yıllara kadar devam eden göçlerin, 1900’lere kadar olanını tetkik ettik. Erzincan, Trabzon Limanı ve Kars, Erzurum istikametinden Orta Anadolu’ya iskânına karar verilen muhacirlerin geçiş güzergâhı olmasının yanında, yeni yerleşim yerleri kurularak iskân edilenler ve bu muhacirlere aynî ve nakdî yardımlar yapan bir bölge konumundaydı.

Üçüncü bölümde, son dönem Erzincan tarihinin en önemli iç meselesi olan ilk Ermeni olayları ve bunların sebep ve sonuçları üzerinde durduk. Burada nüfusun beşte birinden azını meydana getiren Ermenilerin, komitaların kışkırtmaları ile büyük devletlerin bir müdahalesine zemin hazırlamak için, Anadolu’daki bütün Ermenilerle aynı zamanda yaptıkları isyanların hem Müslüman hem de kendileri açısında nasıl kötü bir sonuç ortaya koyduğunu açıkladık.

Son bölümümüzde ise Erzincan’ın sosyal ve dinî hayatında günümüze kadar etkili olan Tasavvuf hareketlerini inceledik. Burada da Mevlevilik ile başlayan ve Erzincan’da bir sembol haline gelen Terzi Baba, Pir-i Sami Hazretleriyle günümüze kadar devam eden tasavvuf hareketlerini ele aldık. Bunda da gördük ki; hem Osmanlı Rus savaşlarında ve hem de Millî Mücadelede Mustafa Kemal’in yakınında olanlar bu hareketin şeyhleri ve müritleri idi. Şeyh Mustafa Fehmi Efendi ve oğlu Şeyh Ahmet Fevzi efendileri bu açıdan Erzincan halkı ve Türk milleti rahmet ve minnetle anmaktadır.

SUMMARY

After the Battle of Malazgirt in 1071, the Erzincan region, which was under the domination of the Turkish states, came under Ottoman rule after the 1514 Çaldıran War. The 19th century was a period full of problems for the Ottoman Empire. As a result of the Ottoman-Russian wars, the adversities affecting the future of Eastern Anatolia were affected in Erzincan.

In this study, after a brief introduction to the history of Erzincan, we examined the administrative structure and population in the first part of the 19th century. In this study, after a short introduction to the history of Erzincan, we examined the administrative structure and population in the first quarter of the 19th century. According to the data in 1882, Erzincan was a province attached to the general governorship of Erzurum. Erzincan province, Central district of Erzincan, Refahiye, Kemah and Kuruçay districts were composed of. Tercan, which is the town of Erzincan today, was connected to Erzurum and Kemaliye (Eğin) belonged to Elazığ (Mamüratü’l-aziz) province. Üzümlü (Cimin) Erzincan, Çayırlı (Mans) and Otlukbeli (Karakulak) was Tercan township. The population of Erzincan was around 105,000, of which 86,000 were Muslims and 19,000 were Armenians, except Egin and Tercan. Including Eğin and Tercan, the population was around 150,000.

In the second part, we discussed the Erzincan adventure of Caucasian refugees, one of the effects of wars on the region. In this section, we examined the migrations going on from the 1860s to the 1920s until the 1900s. Erzincan province, Trabzon Port and Kars were the transit routes of the refugees who were decided to settle from Central Anatolia to Erzurum. In addition, this region was established as a settlement for new settlements and settlers, and this region was a region that provides in-kind and cash aid.

In the third chapter, we discussed the first Armenian events, the most important internal issue of the recent history of Erzincan, and their causes and consequences. In this province, Armenians constituted less than one fifth of the population. Nevertheless, they were trying to pave the way for the intervention of the big states thanks to the provocations of the committees. We explained how the rebellions they made at the same time with all the Armenians in Anatolia had a bad result for both Muslims and themselves.

In the last section, we have examined Sufism movements which have been effective in the social and religious life of Erzincan until today. In this last chapter, we examined the Sufi movements starting with the Mevlevi and continuing to the present day with His Holiness Terzi Baba, Pir-i Sami and becoming a symbol in Erzincan. In this we understood that; Those who were close to Mustafa Kemal both in the Ottoman-Russian wars and in the National Struggle were the sheikhs and disciples of this movement. Sheikh Mustafa Fehmi Efendi and his son Sheikh Ahmet Fevzi masters of Erzincan people and the Turkish nation in this respect are commemorated with mercy and gratitude.