Orhan F. (Executive)
TUBITAK Project, 2018 - 2019
Projenin
temel amacı, geleneksel kültürel değerlerimizin korunması ve gelecek nesillere
aktarılması açısından, mevcut değerlerimizden olan geleneksel kırsal
meskenlerin kültürel turizm potansiyelini ortaya koyarak turizme
kazandırılmasına öncülük etmek ve kültürel değerlerin korunması bilincinin
oluşmasına katkı sağlamaktır. Bu kapsamda geleneksel Artvin evlerinin kültürel
ve turistik potansiyellerinin belirlenmesi ve bu potansiyeli değerlendirme
gücünde olan yerel yönetimlere ve yöre ailelerine bilinçlendirici ve teşvik
edici eğitimlerin verilmesi hedeflenmektedir.
Önemli
maddi kültür öğeleri içerisinde yer alan geleneksel kırsal meskenlerin kültürel
miras kapsamında ele alınması gerektiği düşüncesiyle;
ortaya çıkmalarını sağlayan coğrafi, sosyo-kültürel ve ekonomik faktörlerin
belirlenmesi ve mevcut mimari özelliklerinin belirtilen faktörlerle olan
ilişkisinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca söz konusu kültürel
değerlerimizin koruma-kullanma dengesi içerisinde sürdürülebilirlik anlayışıyla
sonraki kuşaklara aktarımının nasıl sağlanabileceği gibi bir takım fikri
hareket noktaları üzerinden temel amaca ulaşılması düşünülmüştür. Bu kapsamda turizm
sektörü, özellikle de kültürel çeşitliliğe ve özgünlüğe dayalı olarak gelişen
miras turizmi önemli bir araç olarak düşünülmektedir. Bu amaç doğrultusunda, geleneksel
kırsal meskenlerin önemli özgün örneklerinin bulunduğu Artvin ili çalışma alanı
olarak belirlenmiştir.
Artvin ilinde yer alan geleneksel kırsal meskenler, ilçeden ilçeye veya
yöreden yöreye bazı farklılıklara sahip olmakla beraber, çevrenin doğal,
kültürel ve ekonomik yapısıyla tam bir uyum içerisinde bulunmaktadır. Bir başka
ifadeyle, bahsi geçen meskenler, yörenin coğrafi yapısı ile insanların yaşayış
tarzının uyumu bakımından canlı birer örnektir. Sahadaki köy konutları,
genellikle oda sayısının fazla olduğu iki veya üç katlı meskenler şeklindedir.
Ayvan, köşki, buhari ve asma tuvalet gibi yöreye özgü mimari özellik ve
planlara sahiptirler. Ayrıca inşa edildikleri dönemin özelliklerini günümüze
taşımaları bakımından da önemlidirler. Bu nedenle çalışmamızda kırsal
meskenler, inşasında kullanılan yapı malzemesinden plan özelliklerine kadar
birçok niteliği açısından farlı bakış açılarıyla ele alınacaktır.
Artvin, geçmişten beri önemli oranda göç veren bir ilimizdir. Özellikle
1980 yılından itibaren artan göç hareketi, kırsal yerleşmelerde nüfusun
azalmasına sebep olmuştur. Bu durumun birçok farklı sonucu olmakla beraber, en
önemli etkilerinden biri de, geleneksel kırsal meskenlere olmuştur. Ahşap
kullanımının yoğun olduğu yöre meskenleri, atıl hale gelmiş ve birçoğu
harabeye dönüşmüştür. Ayrıca ekonomik seviyede
meydana gelen iyileşme, kırsal alanlarda yeni yapılan meskenlerin geleneksel
mesken mimarisiyle uyuşmamasına ve betonarme yapılaşmanın artmasına neden
olmuştur. Dolayısıyla önemli bir kültürel miras olan geleneksel kırsal
meskenlerimiz yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bizi bu çalışmayı yapmaya yönlendiren başlıca etmen de bu
olmuştur.
Artvin ilindeki kırsal meskenler, konu içeriği meskenlerle
sınırlandırılmamış bazı çalışmalarda kendisine birkaç sayfa yer bulmuşsa da,
konuyu meskenler özelinde ele alan kapsamlı bir çalışma bulunmamaktadır. Ayrıca
projede bu meskenlerin kültürel ve turistik potansiyellerini belirleme ve açığa
çıkarma yönünde çalışmalar da gerçekleştirilecektir. Yapacağımız çalışmanın
özgün değeri de bu noktada ortaya çıkmaktadır.
Nitel araştırma yöntemlerinin kullanılacağı çalışmada,
iki aşmalı bir süreç izlenecektir. İlk aşamada, konuyla ilgili hem genel hem de
yöreye ait önceki çalışmalar taranmış, böylece araştırmanın kuramsal alt yapısı
oluşturulmaya çalışılmıştır. Yöredeki geleneksel kırsal meskenlerle ilgili ilk
elden verilere ulaşılmasını sağlayan ikinci aşama ise, sahada yapılan gözlem ve
mülakatlara dayanmaktadır. Bu kapsamda, Artvin ili ve ilçelerinde örneklem yöntemi
ile belirlenecek ve geleneksel kırsal meskenlere sahip olma açısından ön plana
çıkan köy yerleşmeleri incelenecektir. Buralardaki meskenler ile çevresel
faktörler doğrudan gözlemleneceği gibi, yarı yapılandırılmış mülakat formları
kullanılarak mesken sahipleri ile görüşmeler gerçekleştirilecektir. Ayrıca
arazi çalışmaları esnasında kırsal meskenlerle ilgili zengin bir fotoğraf
arşivi oluşturulacaktır.
Çalışma süresince elde edilecek bilgiler, makale ve bildiri çalışması
olarak değerlendirileceği gibi, nihai sonucun kitap çalışmasına dönüştürülmesi
de düşünülmektedir. Ayrıca belirtilen hedeflere ulaşılması koşuluyla elde
edilecek en önemli çıktının, yörede turistik hareketliliği canlandırmak olacağı
söylenebilir. Böylece başta yöre ailelerinin gelir seviyesinde bir artış
sağlanabileceği gibi, gerek Artvin ve gerekse ülke ekonomisine de önemli oranda
girdi oluşturulabilecektir.