Artvin İlindeki Geleneksel Kırsal Meskenlerin Kültürel Miras Kaynağı Olarak Ele Alınması ve Turizme Kazandırılması

Orhan F. (Yürütücü)

TÜBİTAK Projesi, 2018 - 2019

Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
Başlama Tarihi: Aralık 2018
Bitiş Tarihi: Ağustos 2019

Proje Özeti

Projenin temel amacı, geleneksel kültürel değerlerimizin korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından, mevcut değerlerimizden olan geleneksel kırsal meskenlerin kültürel turizm potansiyelini ortaya koyarak turizme kazandırılmasına öncülük etmek ve kültürel değerlerin korunması bilincinin oluşmasına katkı sağlamaktır. Bu kapsamda geleneksel Artvin evlerinin kültürel ve turistik potansiyellerinin belirlenmesi ve bu potansiyeli değerlendirme gücünde olan yerel yönetimlere ve yöre ailelerine bilinçlendirici ve teşvik edici eğitimlerin verilmesi hedeflenmektedir.

Önemli maddi kültür öğeleri içerisinde yer alan geleneksel kırsal meskenlerin kültürel miras kapsamında ele alınması gerektiği düşüncesiyle; ortaya çıkmalarını sağlayan coğrafi, sosyo-kültürel ve ekonomik faktörlerin belirlenmesi ve mevcut mimari özelliklerinin belirtilen faktörlerle olan ilişkisinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca söz konusu kültürel değerlerimizin koruma-kullanma dengesi içerisinde sürdürülebilirlik anlayışıyla sonraki kuşaklara aktarımının nasıl sağlanabileceği gibi bir takım fikri hareket noktaları üzerinden temel amaca ulaşılması düşünülmüştür. Bu kapsamda turizm sektörü, özellikle de kültürel çeşitliliğe ve özgünlüğe dayalı olarak gelişen miras turizmi önemli bir araç olarak düşünülmektedir. Bu amaç doğrultusunda, geleneksel kırsal meskenlerin önemli özgün örneklerinin bulunduğu Artvin ili çalışma alanı olarak belirlenmiştir.

Artvin ilinde yer alan geleneksel kırsal meskenler, ilçeden ilçeye veya yöreden yöreye bazı farklılıklara sahip olmakla beraber, çevrenin doğal, kültürel ve ekonomik yapısıyla tam bir uyum içerisinde bulunmaktadır. Bir başka ifadeyle, bahsi geçen meskenler, yörenin coğrafi yapısı ile insanların yaşayış tarzının uyumu bakımından canlı birer örnektir. Sahadaki köy konutları, genellikle oda sayısının fazla olduğu iki veya üç katlı meskenler şeklindedir. Ayvan, köşki, buhari ve asma tuvalet gibi yöreye özgü mimari özellik ve planlara sahiptirler. Ayrıca inşa edildikleri dönemin özelliklerini günümüze taşımaları bakımından da önemlidirler. Bu nedenle çalışmamızda kırsal meskenler, inşasında kullanılan yapı malzemesinden plan özelliklerine kadar birçok niteliği açısından farlı bakış açılarıyla ele alınacaktır.

Artvin, geçmişten beri önemli oranda göç veren bir ilimizdir. Özellikle 1980 yılından itibaren artan göç hareketi, kırsal yerleşmelerde nüfusun azalmasına sebep olmuştur. Bu durumun birçok farklı sonucu olmakla beraber, en önemli etkilerinden biri de, geleneksel kırsal meskenlere olmuştur. Ahşap kullanımının yoğun olduğu yöre meskenleri, atıl hale gelmiş ve birçoğu harabeye dönüşmüştür. Ayrıca ekonomik seviyede meydana gelen iyileşme, kırsal alanlarda yeni yapılan meskenlerin geleneksel mesken mimarisiyle uyuşmamasına ve betonarme yapılaşmanın artmasına neden olmuştur. Dolayısıyla önemli bir kültürel miras olan geleneksel kırsal meskenlerimiz yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bizi bu çalışmayı yapmaya yönlendiren başlıca etmen de bu olmuştur.

Artvin ilindeki kırsal meskenler, konu içeriği meskenlerle sınırlandırılmamış bazı çalışmalarda kendisine birkaç sayfa yer bulmuşsa da, konuyu meskenler özelinde ele alan kapsamlı bir çalışma bulunmamaktadır. Ayrıca projede bu meskenlerin kültürel ve turistik potansiyellerini belirleme ve açığa çıkarma yönünde çalışmalar da gerçekleştirilecektir. Yapacağımız çalışmanın özgün değeri de bu noktada ortaya çıkmaktadır.

Nitel araştırma yöntemlerinin kullanılacağı çalışmada, iki aşmalı bir süreç izlenecektir. İlk aşamada, konuyla ilgili hem genel hem de yöreye ait önceki çalışmalar taranmış, böylece araştırmanın kuramsal alt yapısı oluşturulmaya çalışılmıştır. Yöredeki geleneksel kırsal meskenlerle ilgili ilk elden verilere ulaşılmasını sağlayan ikinci aşama ise, sahada yapılan gözlem ve mülakatlara dayanmaktadır. Bu kapsamda, Artvin ili ve ilçelerinde örneklem yöntemi ile belirlenecek ve geleneksel kırsal meskenlere sahip olma açısından ön plana çıkan köy yerleşmeleri incelenecektir. Buralardaki meskenler ile çevresel faktörler doğrudan gözlemleneceği gibi, yarı yapılandırılmış mülakat formları kullanılarak mesken sahipleri ile görüşmeler gerçekleştirilecektir. Ayrıca arazi çalışmaları esnasında kırsal meskenlerle ilgili zengin bir fotoğraf arşivi oluşturulacaktır.

Çalışma süresince elde edilecek bilgiler, makale ve bildiri çalışması olarak değerlendirileceği gibi, nihai sonucun kitap çalışmasına dönüştürülmesi de düşünülmektedir. Ayrıca belirtilen hedeflere ulaşılması koşuluyla elde edilecek en önemli çıktının, yörede turistik hareketliliği canlandırmak olacağı söylenebilir. Böylece başta yöre ailelerinin gelir seviyesinde bir artış sağlanabileceği gibi, gerek Artvin ve gerekse ülke ekonomisine de önemli oranda girdi oluşturulabilecektir.